Op donderdag 19 december om drie uur ’s middags dient in Rotterdam een kort geding van een loods tegen zijn pensioenfonds. Die is ontevreden over het ‘invaren’. Hoe zit dat en waarom is de eerste zaak tegen pensioenhervorming baanbrekend?
📍 Eerst de feiten: de dagvaarding
De grootste financiële hervormingsoperatie uit de Nederlandse geschiedenis is volop aan de gang. Miljoenen pensioenregelingen van werkenden en gepensioneerden worden de komende jaren aangepast. Kort gezegd worden de zekere pensioenen straks wat minder zeker, maar in de regel wel wat hoger.
Gemiddeld heeft een huishouden in pensioenregelingen bijna 200.000 euro aan vermogen zitten. De miljoenen pensioenregelingen tezamen zijn goed voor de 1.500 miljard euro die de fondsen namens die huishoudens beheren.
Ook het pensioen van Richard Gorter wordt aangepast. Hij was zijn hele werkzame leven loods, tot hij in 2005 met pensioen ging. Sindsdien ontvangt hij maandelijks een pensioenuitkering van het beroepspensioenfonds Loodsen. Zijn fonds loopt voorop in de pensioenhervorming.
Belangrijk onderdeel in de pensioenhervorming
Het belangrijkste onderdeel is dat het zogeheten middelloonpensioen vervalt. Ervoor in de plaats komt een nieuw premiepensioen. In de komende jaren worden de middelloonregelingen omgezet in premiepensioenen (in jargon: invaren). De uitkeringen liggen doorgaans hoger, maar zijn ook minder zeker.
De meeste pensioenuitvoerders zetten de pensioenen om per 2026 of 2027. Het beroepspensioenfonds Loodsen doet dat al per 1 januari 2025. Volgens recente prognoses van het fonds gaan gepensioneerde en werkende loodsen er zo’n 8 procent op vooruit. Vandaar de haast van het fonds, want hoe eerder de overstap, hoe eerder de deelnemers van die stijging profiteren.
Voor Gorter betekent de snelheid van het fonds dat ook zijn pensioen al per januari wordt omgezet. Hij ontving afgelopen 4 december 2024 een indicatie van zijn nieuwe premiepensioen zoals dat per januari 2025 geldt. In de ogen van Gorter is dat te laat, want hij heeft nu nog maar een paar weken om zijn nieuwe pensioenuitkering te bestuderen. Is de omzetting van middelloon naar premiepensioen bij hem bijvoorbeeld wel correct verlopen?
Weinig tijd
Bovendien heeft hij weinig tijd om zich voor te bereiden op zijn waarschijnlijk betere, maar ook minder zekere inkomenspositie (de inkomensgegevens van Gorter zijn niet openbaar). Als de financiële markten een krimp geven, dan kan zijn pensioen ook opeens fors lager uitvallen. Gorter vindt daarom dat het pensioenfonds hem een termijn van minimaal drie maanden had moet gunnen. Hij eist dat zijn pensioen door het fonds op zijn vroegst in maart wordt omgezet (drie maanden na 4 december).
De rechter moet donderdag oordelen of de eis van Gorter terecht is. Had het pensioenfonds meer tijd moeten gunnen aan Gorter? Of kreeg Gorter tijd genoeg? Want op 23 december 2023, iets minder dan een jaar geleden, heeft de ledenvergadering van het pensioenfonds al ingestemd met het zogeheten transitieplan. Daarin staat wat de wijzigingen op hoofdlijnen betekenen voor de loodsen.
In de onderliggende Wet toekomst pensioenen staat niet voorgeschreven wanneer een fonds welke informatie moet versturen. Het is in dit geval aan de rechter om te bepalen of het loodsenfonds op tijd is geweest. Uitspraak: vrijdag 27 december.
Het beroepspensioenfonds Loodsen wil niet vooruitlopen op de zaak en geeft geen commentaar.
🔴 Hoe EW de eerste pensioenhervormingsrechtszaak ziet
Als Gorter wint bij de rechter, dan heeft dat enorme gevolgen. Want zet een fonds alle pensioenen om, minus het pensioen van Gorter? Of moet het fonds de hele operatie on hold zetten? Hoeveel andere deelnemers van het beroepspensioenfonds Loodsen gaan uitstel eisen? Naast de loodsen zetten ook de fondsen APG en PRWI al per 2025 hun regelingen om. Wat voor gevolgen heeft dat voor deze twee?
Vooraf hebben rechters gewaarschuwd voor een stortvloed aan rechtszaken over de pensioenhervorming. Bij de herverdeling van zo’n 1.500 miljard euro aan pensioenvermogen is de kans immers groot dat velen zich benadeeld voelen, en naar de rechter stappen. De zaak-Gorter is hiervan het eerste concrete geval.
Net als een huis of bankrekening valt ook het pensioen onder het eigendomsrecht. De komende aanpassingen op de pensioenen betekenen een aantasting van dat eigendomsrecht. Zo’n aantasting hoeft niet in strijd met de wet of internationale verdragen te zijn, als aan strikte waarborgen is voldaan (zoals het tijdig inlichten van gepensioneerden).
De grote vraag is of de onderliggende Wet toekomst pensioenen voldoende waarborgen bevat. Nu de transitie op stoom begint te komen, komen op dit punt ook de wettelijke manco’s aan het licht.
Gorter en andere gepensioneerden die pas te elfder ure indicaties krijgen over hun nieuwe pensioen, zullen hun vraagtekens hebben bij de belofte van een ‘beheerste en verantwoorde pensioentransitie’. Die belofte deden de pensioensector en de bewindslieden in Den Haag, toen het parlement instemde met de pensioenhervorming.
🔻 Meer over middelloon, premieloon en de pensioenhervorming
Bij het middelloonpensioen is de uitkering gebaseerd op het aantal dienstjaren en het gemiddelde loon in die jaren. Bij een premiepensioen is de uitkering gebaseerd op de premie-inleg en het beleggingsrendement.
Een middelloonpensioen is nagenoeg gegarandeerd en wordt alleen in uitzonderlijke situaties verlaagd. De kredietcrisis is daar een voorbeeld van. Die leverde een combinatie op van dalende aandelenkoersen en lage rentes, wat funest is voor pensioenfondsen.
Hoewel aandelenkoersen zich herstelden, bleef de rente tot pakweg 2022 extreem laag. Na eerdere verlagingen, konden de fondsen vervolgens de uitkeringen nauwelijks verhogen met de inflatie (indexeren). Gepensioneerden zijn daardoor vaak tientallen procenten aan indexatie misgelopen, wat hun koopkracht uitholde.
Voor de overheid, werkgevers en werknemers was dat de aanleiding om de pensioenen ingrijpend te hervormen. Weg met het middelloon, welkom premieregeling!
De nieuwe premieregelingen bewegen sneller mee met resultaten op de financiële markten. Dat levert volgens de prognoses hogere uitkeringen op dan de huidige middelloonregelingen. Maar de uitkeringen zijn ook minder zeker.
Lees ook:
Een hoger pensioen (maar met meer risico’s!)
Interview met Pieter Omtzigt (NSC): pensioenhervorming kan vertrouwen in sector systemisch raken