Kritiek van bedrijven en overheden op Apple neemt toe

Steeds meer bedrijven en overheden zijn kritisch op de macht van de Amerikaanse techreus Apple. Dinsdag vroeg muziekstreamingsdienst Spotify in een boodschap aan de mededingingsautoriteiten om het ‘anticompetitieve beleid’ van Apple aan te pakken. De Europese Commissie onderzoekt nu of Apple de concurrentieregels overtreedt. De Franse minister van Financiën Bruno Le Maire wil ‘Europese kampioenen’ om de hegemonie van Amerikaanse techgiganten tegen te gaan.

1. Wat is de kritiek van de Europese Commissie?

Damien Geradin, consultant en hoogleraar mededingingsrecht aan Tilburg University, maar ook werkzaam voor de Europese Commissie, zegt dat de App Store van Apple een voorbeeld is van een ‘gesloten systeemmarkt’. Dat wil de Commissie nu gaan aanpakken en bovendien zorgen voor transparantere zakelijke voorwaarden en regels.

De Europese Commissie is in juni twee onderzoeken naar Apple begonnen. Eén onderzoek betreft het zogeheten in-app betaalsysteem van de Apple App Store. Als app-ontwikkelaars hun product willen aanbieden aan Apple-consumenten moeten zij verplicht gebruikmaken van de Apple App Store en het bijbehorende betaalsysteem. Een voorwaarde voor het aanbieden van hun app in de Apple App Store is ook dat Apple op elke in-app-aankoop 30 procent commissie krijgt.

Een tweede onderzoek richt zich op de vraag of de regels voor app-ontwikkelaars niet in strijd zijn met de Europese concurrentieregels. Volgens Apple-beleid moeten consumenten voor een app betalen in de App Store zelf. Bedrijven die hier apps verkopen, mogen niet aangeven dat een onlinebetaling via een browser goedkoper is.

De Commissie wil de markt ‘opnieuw ordenen’ en werkt daarom aan een nieuwe competitie-tool (NCT) voor digitale platformen. Dit is nog niet gelanceerd, maar het gaat de Commissie waarschijnlijk de mogelijkheid bieden structureel corrigerend op te treden, door bedrijven te verplichten zich op te splitsen of wijzigingen in het prijs- en distributiebeleid aan te brengen.

2. Zijn andere politici ook kritisch op Apple?

De Franse minister van Financiën Bruno Le Maire uitte vorige week dinsdag kritiek op de heerschappij van buitenlandse techbedrijven in Europa, waar volgens hem een ‘klein aantal grote buitenlandse platforms de meeste winst behalen’. Apple is volgens Le Maire een bedrijf dat concurrentie in Europa tegenhoudt.

‘Een concurrentieprobleem ontstaat als bedrijven strategieën ontwikkelen die gebruikers in de service en het ecosysteem van het bedrijf opsluiten,’ zei Le Maire, refererend aan de Apple App Store. Hij wil niet wachten tot grote internationale bedrijven met een dominante positie in Europa kleinere innovatieve bedrijven opkopen. Ook keurt hij het af dat bedrijven als Apple in hun app-winkel fungeren als poortwachter. Hij pleit voor ‘Europese kampioenen’ om tegenwicht te bieden.

Volgens de Amerikaanse Democratische politicus David Cicilline ‘pest’ Apple zijn klanten door ze 30 procent commissie te laten betalen of anders de toegang tot de markt te ontzeggen. Hij noemt de hoge commissies ‘in feite roofovervallen’. Met echte concurrentie zouden kleinere ontwikkelaars niet worden ‘verpletterd’ door de verplichte betaling van commissie, denkt hij.

De CEO van Apple Tim Cook is in juli kritisch bevraagd door de antitrustcommissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, onder meer over het App Store-beleid en de 30 procent commissie die Apple vraagt. Volgens Democraat Cicilline, die een onderzoek naar de vier grote techbedrijven leidt, bewijst de hoorzitting dat Apple zijn macht misbruikt. Hij roept het Amerikaanse Congres op snel in actie te komen om consumenten te beschermen. Komende weken volgen zijn aanbevelingen. Mogelijk wordt de antitrustwetgeving herzien. Tegen persbureau Bloomberg zei Cicilline dat het scheiden van functies van platformbedrijven een ‘erg interessant idee’ is.

Ook de Duitse regering lanceerde vorige week woensdag nieuwe wetgeving die de hegemonie van techbedrijven als Apple moet zien te breken. ‘De grote platforms gebruiken hun exclusieve positie om de concurrent op afstand te houden,’ zei CDU-politicus Matthias Heider. ‘We kunnen niet wachten om in actie te komen tegen het marktmisbruik van digitale platforms.’

3. Waarom is Apple zo dominant?

Apple is een van de meest waardevolle bedrijven ter wereld en dus niet een bedrijf waartegen je snel een rechtszaak begint. Als iPhone-gebruiker kun je eigenlijk niet om de App Store heen. Voor bijvoorbeeld Facebook, Twitter en de EW-app heb je de App Store nodig. De techreus heeft in feite een monopolie op het aanbieden en toelaten van apps op Apple-producten. Het is heel lastig om je telefoon ‘open te breken’ en apps buiten de App Store om te installeren. Bovendien bepaalt Apple welke apps wel en niet toegang tot je iPhone krijgen.

De Apple Store is uitgegroeid tot een ‘ecosysteem’ waarin in 2019 omgerekend 438 miljard euro omging. In 2019 heeft Apple volgens Sensor Tower, een bedrijf dat apps analyseert, 16 miljard euro verdiend aan de verkoop van digitale goederen en diensten op Apple-apparaten.

Bedrijven zullen zich niet snel publiekelijk tegen Apple uitspreken. Ze zijn bang voor een conflict en vrezen dat uit wraak hun producten worden verwijderd uit de Apple Store. Het is illustratief voor de machtige positie die Apple heeft over app-ontwikkelaars, maar steeds meer bedrijven pikken dat niet langer. 

Ontwikkelaars betalen ook hoge commissies aan Apple voor in-game-aankopen van gebruikers. ‘Levens’ of ‘edelstenen’ voor een game, een premium-pakket of een abonnement, ook voor deze digitale diensten en goederen rekent Apple 30 procent commissie. Voor abonnementen betalen ontwikkelaars het eerste jaar 30 procent commissie. Het tweede jaar is dat 15 procent. Critici klagen al jaren dat de 30 procent commissie die Apple rekent voor in-game-aankopen veel te hoog is.

Vorig jaar maart publiceerde Daniel Ek, medeoprichter en CEO van muziekstreamingsdienst Spotify, een open brief gericht aan Apple. Hij schreef hierin onder meer dat als Spotify 30 procent commissie voor een premium-account moet betalen, het bedrijf de prijs van betaalde Spotify-abonnementen kunstmatig moet verhogen, ruim boven de prijs van Apple Music. Om hun abonnementsprijs ‘competitief’ te houden, is dat niet iets wat Spotify zich kan permitteren, aldus Ek.

Spotify diende een klacht in bij de Europese Commissie, onder meer over de in-game-commissie en dat Apple, tegen de eigen regels in, zijn muziekdienst promoot. Dinsdag kwam Spotify ook nog eens met een verklaring waarin het Europese mededingingsautoriteiten opriep de ‘anticompetetieve gedrag’ aan te pakken.

Een rapport over de commissies die verschillende bedrijven hanteren, in opdracht van Apple opgesteld door adviesbureau Analysis Group, kwam Apple goed uit. Hieruit blijkt dat gebruikers van Google Play Store en Amazon Appstore ook 30 procent commissie betalen. Apple benadrukt dat 30 procent commissie nog steeds goedkoper is dan wat softwareontwikkelaars voorafgaand aan de lancering van de Apple App Store in 2008 betaalden om hun producten te ontwikkelen.

Apple-topman Cook verdedigde zijn beleid tijdens de hoorzitting van de antitrustcommissie van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden door te stellen dat voor 84 procent van de apps in de Apple App Store geldt dat er geen commissie hoeft te worden betaald aan Apple. Dat zijn apps waarin je geen aankopen kunt doen. Apple zegt de geïnde commissies te gebruiken voor het ontwikkelen en beveiligen van de Apple App Store. Critici menen dat je hiervoor niet zoveel geld nodig hebt.

Alle ontwikkelaars krijgen dezelfde behandeling en de regels zijn transparant, zegt Cook. Maar deze zomer bleek uit een e-mailwisseling tussen Apple-topman Eddy Cue en de CEO van Amazon Jeff Bezos dat Apple toch niet iedereen gelijk behandelt. Amazon leverde Amazon Prime Video’s voor Apples besturingssysteem iOS en voor Apple TV, en in ruil daarvoor hoefde Amazon ‘maar’ 15 procent commissie af te staan voor klanten met een nieuw abonnement dat is afgesloten via het betalingssysteem van Apple.

Kobo (e-boeken en e-readers), Tile (bluetooth-apparaten), Hey (e-maildienst), Facebook, Microsoft en Match Group (eigenaar van Tinder en Hinge): allemaal deden ze hun beklag over de commissies van aankopen in de Apple App Store. Facebook raakte onlangs met Apple in conflict toen het de melding: ‘Apple pakt 30 procent van deze aankoop’ wilde plaatsen bij een nieuwe service voor de aanschaf van online-evenementen. Apple weigerde dit.

4. Hoe verloopt het conflict met EpicGames?

Apple en Epic Games zijn intussen verwikkeld in een juridisch conflict over het spel Fortnite. Epic Games is de ontwikkelaar van deze populaire game en noemt Apple ‘groter, machtiger, meer verankerd en meer kwaadaardig dan de monopolisten van gisteren’.

Apple verwijderde de Fortnite-app uit de Apple Store, nadat Epic op iOS ‘stiekem’ een eigen betaalsysteem had gelanceerd voor het verkrijgen van virtueel ‘geld’ – tegen lagere prijzen.

Nadat Apple de app had verwijderd uit de App Store, nam het aantal Fortnite-spelers op Apple-apparaten met 60 procent af. Op Twitter noemde Tim Sweeney, CEO van Epic Games, vorige week vrijdag het besluit van Apple om een app niet te accepteren in de App Store ‘een doodvonnis voor dat product’ – dat geldt dus ook voor Fortnite.

Epic Games klaagt Apple aan, onder meer voor de verplichting in-game-aankopen via het betalingssysteem van Apple te laten verlopen. Het spelconcern bracht een video uit die het – ironie! – baseerde op de reclame die Apple in 1984 maakte om zijn strijd tegen de dominantie van computerbedrijf IBM te illustreren.

Apple is volgens Epic Games ‘geworden waar het ooit tegen vocht: de kolos die markten wil controleren, competitie wil blokkeren en innovatie wil smoren’. Apple was in de jaren tachtig een opkomend bedrijf en concurreerde tegen het destijds veel grotere IBM op de computermarkt.

Apple is donderdag op zijn beurt ook een rechtszaak begonnen tegen Epic. De aanklacht luidt: diefstal en contractbreuk. Apple eist een vergoeding voor de geleden schade, omdat Epic ‘stiekem’ een eigen betalingssysteem toevoegde aan de app in de Apple App Store. Apple noemt dit ‘een beetje meer dan diefstal’.

Apple wilde Fortnite-gebruikers na 11 september toegang tot de app via iOS ontnemen, tenzij gebruikers hun e-mailadres wijzigen. Apple bepaalt immers in zijn eigen App Store de regels. De maatregel was bedoeld om Epic verder onder druk te zetten. Vorige week donderdag heeft Apple Epic Games laten weten deze datum ‘onbepaald’ te verlengen. Epic raadt gebruikers aan alsnog hun e-mailadres te wijzigen opdat zij de app kunnen blijven gebruiken.

In een motie die Apple dinsdag indiende, laat het bedrijf de Amerikaanse rechtbank weten dat de voorgaande omzeiling van het betalingssysteem de mogelijkheid vergroot dat Epic weer zal proberen ‘ongeautoriseerde en geheime codes’ te verspreiden via de Unreal Engine. Een engine is de basis en ‘motor’ van spellen (als Fortnite) van Epic.

Apple hoopt zijn eigen regels in de toekomst te kunnen blijven bepalen, maar de Europese Commissie lijkt meer aan de kant van Spotify en Epic te staan.