De waarheid achter ‘The Great Reset’

Een rigoureuze culturele en economische ommezwaai, met als doel een groenere, ­socialere en eerlijkere wereld. En dat allemaal geregisseerd vanuit de Zwitserse bergen. Dat is The Great Reset, een plan van het World Economic Forum dat zich hiermee medio 2020 schaarde achter klimaatactivisten als de Zweedse Greta Thunberg (18).

Tegenstanders zien die ‘grote herstart’ juist als nieuwe stap op weg naar een totalitaire staat waarin een kleine elite alles bezit. Complotdenkers over de hele wereld vinden elkaar op sociale media in hun afkeer van de term en alles waarvoor die volgens hen staat. Er zou geen sprake zijn van een ‘reset’ van het kapitalisme, maar van een samenzwering van de elite tegen de gewone burger. En de corona­crisis is de perfecte gelegenheid om dit duivelse plan uit te voeren.

Aanvankelijk zette het economisch liberalisme de toon in DAvos

Het virus is inderdaad aanleiding om de wereld te ‘resetten’, vindt oprichter en directeur van World Economic Forum, Klaus Schwab (83). In het Zwitserse skioord Davos nodigt de in Zwitserland wonende Duitser al een halve eeuw invloedrijke personen uit: CEO’s, bankiers, regeringsleiders, leden van koningshuizen en kopstukken van maatschappelijke bewegingen. Zette aanvankelijk economisch liberalisme de toon, gaandeweg werden ook activisten in Davos genood en klonken de jaarlijks wisselende slogans almaar vromer. Ongelijkheid, armoede, Davos boog zich erover met steeds groteskere slogans. New Beginnings: Making a Difference in 2000, Improve the State of the World: Rethink, Redesign, Rebuild in 2010 of Creating a Shared Future in a Fractured World in 2018.

Juni 2020 lanceerde Schwab – terzijde gestaan door onder anderen de Britse prins Charles – The Great Reset initiative, Transforming Our World and Building Back Better. Een plan voor het post-coronatijdperk. ‘Er is een gouden kans om iets goeds uit deze crisis te halen (…). Wereldwijde crises kennen geen grenzen. Ze benadrukken hoe afhankelijk we van elkaar zijn, als een volk dat een planeet deelt,’ zei de prins van Wales.

COVID-19: The Great Reset heet het boek dat Klaus Schwab juli 2020 uitbracht met de Franse econoom Thierry Malleret (zie ‘Alles moet anders’). Ze bepleiten een bonte mix van minder markt (maar met behoud van ­innovatieve ondernemers), minder mondialisering, meer overheid en meer internationale samenwerking. Een eerlijker, groener en slimmer kapitalisme. ‘Sommigen zullen het te idealistisch vinden,’ zegt Schwab in een podcast op de site van zijn Forum. ‘Maar we moeten het in elk geval proberen.’

Het mogen goede bedoelingen zijn, op internet overheersen de negatieve reacties. Met de algoritmes als vliegwiel razen die reacties de aardbol over. The Great Reset zou bedoeld zijn om landen hun soevereiniteit af te pakken en de burger onder de duim te krijgen. En daartoe zou het coronavirus in een Chinees lab kunstmatig zijn gecreëerd.

Alles moet anders

De coronacrisis versterkt trends die al gaande waren en tot ellende leiden. Tegelijkertijd biedt de pandemie een ‘unieke kans’ opnieuw te beginnen. Dat is de kernboodschap van COVID-19: The Great Reset, geschreven door de directeur van het World Economic Forum, Klaus Schwab, en de Franse econoom Thierry Malleret.

 

Corona is wel omschreven als de grote gelijk­maker, omdat iedereen ten prooi kan vallen aan het ­virus. De auteurs zien het omgekeerde: de pandemie vergroot de welvaartsverschillen tussen burgers en landen. De hardste klappen treffen de onderlaag. ‘Dat risico is door COVID-19 versterkt.’ Digitalisering is in dit verband een belangrijke game changer: robots en intelligente machines vervangen fysieke arbeid.

 

The Great Reset moet voorkomen dat de ‘herstart’ na de crisis minder vrede­lievend verloopt, namelijk via conflicten en revoluties. ‘Niets doen, is slaapwandelen naar een groeiende sociale ongelijkheid, economische onevenwichtigheden, onrechtvaardigheid en ­teloorgang van het milieu.’

 

Schwab en Malleret hebben geen panklare oplossing, maar bepleiten meer samenwerking tussen landen. Het ontstaan van internationale organisaties na de Tweede Wereldoorlog is hun inspiratiebron.

Ook willen ze welvaart anders meten. Nu tellen voor het nationaal inkomen onbetaald werk en milieu-schade niet mee. De verdeling van welvaart moet een grotere rol krijgen, in plaats van de grootte van de gehele economie als uitgangspunt te beschouwen. ‘Accepteren we dat een hedgefondsmanager miljoenen verdient en een verpleegster een fractie?’

 

De schrijvers voorspellen een terugkeer van de Grote Overheid, als ‘natuurlijke uitkomst’ van de crisis. De gig-economie, waarbij bedrijven draaien op werknemers met losse arbeidscontracten, maakt plaats voor een overheid die ‘fatsoenlijke contracten’ afdwingt. Bedrijven moeten meer belasting gaan betalen om een sociale overheid te financieren, en meer doen dan alleen de aandeelhouders dienen.

 

De coronacrisis betekent volgens de auteurs ook het einde van de ‘hyperglobalisering’. Ze bepleiten een ­geleidelijke overgang naar ‘regionalisering’. De wereldwijde productieketens zijn ‘te complex’, waardoor het moeilijk te controleren is of ze voldoen aan milieu- en sociale standaarden.

 

Ook het individu kan een morele opfrisbeurt gebruiken. Jezelf profileren met ‘dure spullen’ zou weleens passé kunnen zijn. ‘In de post-pandemische ­wereld geteisterd door werkloosheid, ongelijkheid en angst voor het milieu zal het opzichtig tonen van ­welvaart niet langer acceptabel zijn.’

Build back better hoort bij het jargon van natuurrampen

Corona als complot om een nieuwe wereldorde te creëren. Dat leiders ineens eensgezind over build back better spreken, wordt gezien als bewijs van de samenzwering. Van de Amerikaanse president Joe Biden, die zijn economische hervormingsprogramma zo doopte, tot premier Mark Rutte (VVD) en koning Willem-Alexander, die de term najaar 2020 gebruikten. Build back better hoort bij het jargon van natuurrampen (zie ‘Reset-begrippen’) en dook ook op in deze crisis. Na corona moet alles beter. De Verenigde Naties (VN) pleitten april 2020 al voor het ‘beter herbouwen’ van de wereld na de pandemie.

Online floreert het veronderstelde complot, en niet het nobele VN-streven of Schwabs leer. Het World Economic Forum, met zijn CEO’s, non-profitorganisaties en politici, wordt gezien als ‘elite’ die burgers en kleine ondernemers wil onteigenen en een totalitaire staat wil vestigen in de vorm van een socialistische, marxistische wereldregering. De ‘nieuwe wereldorde’ zou de enige manier zijn om de groeiende wereldbevolking eronder te houden, menen boze burgers die zich uitleven op sociale media.

Overheden lopen in de visie van de argwanenden aan de hand van de mega-ondernemingen en de families erachter. Hoezeer ook wordt gesproken over een groenere wereld, schone lucht en beter voedsel, complotdenkers geloven er niks van. Het coronavirus en vaccineren van de wereldbevolking leveren de farmaceutische industrie, partner van World Economic Forum, vooral veel geld op.

Sommigen laten het niet bij de korte boodschappen op Twitter of Facebook, maar produceren filmpjes over het ‘complot’. Bij voorbaat wordt gewaarschuwd dat de gevestigde orde andersdenkenden wegzet als fake news, nepnieuws. Bijvoorbeeld in een video van de onbeken­de Tim Gielen, wiens achtergrond niet te traceren is en die een nepfiguur lijkt (zie ‘Complotdenkers zien alles als werktuig van rijke families’).

Op Twitter is de hashtag #TheGreatReset zo populair dat de toen nog 82-jarige Klaus Schwab zich in november 2020 genoodzaakt zag ook maar een Twitter-account aan te maken om tegengas te geven. Echt lukken wil dat niet.

Complotdenkers zien alles als werktuig van rijke families

Complotdenkers zien Klaus Schwab als een marionet van ondernemingen en overheden die het gewone volk met de coronacrisis onder de duim willen houden.

 

‘Een fantastische docu,’ noemt deejay, presentator en YouTuber Robert Jensen het filmpje Monopoly: een totaalplaatje van The Great Reset op internet. In een uur wordt de ware achtergrond van de coronacrisis ‘onthuld’. Het biedt een kijkje in het hoofd van de complotdenker. De kern: de elite trekt aan de touwtjes. We kopen al onze spullen bij een handjevol multinationals. Die zijn weer in handen van een groepje beleggers die belangen in elkaar hebben. Aan de top van de piramide staan de Amerikaanse beleggingsreuzen Vanguard en BlackRock. BlackRock-baas Larry Fink is ‘een graag geziene gast bij staatshoofden en politici’.

Maar, Fink trekt niet zelf aan de touwtjes, want BlackRock is weer in handen van aandeelhouders. De grootste is Vanguard. ‘Hier wordt het duister. Vanguard is een privébedrijf, de elite van Vanguard wil er kennelijk niet mee te koop lopen.’ Dat beide beleggers direct en indirect (via pensioenfondsen die ze als klant hebben) het geld van miljoenen kleine beleggers beheren, past niet in dit verhaal.

 

Presentator Tim Gielen redeneert naar zijn eigen conclusie dat investeringen worden gestuurd door de ‘allerrijksten’. Die behoorden altijd al tot de top, sommigen al ver voor de industriële revolutie, velen ­behoren tot koninklijke bloedlijnen. Deze families zijn hun macht nooit kwijtgeraakt – ze verschuilen zich slechts achter investeringsmaatschappijen en non-profitorganisaties.

Bewijzen hiervoor blijven uit. De non-profitorganisaties knappen het vuile werk op: ze verbinden het bedrijfsleven met politiek en media (die ook al in handen zijn van de elite), opdat het niet te veel opvalt. De vaste spelers in elke complot­theorie zijn de Bill & Melinda Gates Foundation, de Open Society Foundations van George Soros en de Clinton Foundation.

 

In het door Klaus Schwab opgerichte World Economic Forum komt alles samen: CEO’s van grote bedrijven, non-profitorganisaties en politici. Het uiteindelijke doel is onteigening.

Een ‘nieuwe wereldorde’ is de enige manier voor de elite om haar macht te behouden over een steeds grotere wereldbevolking. Angst en manipulatie worden grootschalig ingezet, andersdenkenden geframed als ‘fake news’ of bij demonstraties uit elkaar geslagen.

 

Overheden lopen in deze visie aan de hand van de mega-ondernemingen en families erachter. Schone lucht en beter voedsel zijn niet in hun belang, want hoe meer zieken, hoe meer de farmaceutische industrie profiteert. Het verhaal van Gielen rammelt. Maar hij staat niet alleen. Wie op Twitter zoekt op #TheGreatReset vindt beduidend meer complotdenkers dan fans van Klaus Schwab.

Duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN moeten het ontgelden

Zelfs de door Schwab en de zijnen omhelsde brave duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties, zoals het bevorderen van een schoner milieu en minder armoede (zie ‘Duurzame ontwikkelingsdoelen Verenigde Naties’), moeten het ontgelden. Groninger Tom Zwitser, de man achter uitgeverij De Blauwe Tijger, wijdt het laatste nummer van zijn tijdschrift Epoque, ‘een glossy voor klassieke lifestyle’, aan The Great Reset: ‘Kroniek van een machtsneurose’.

Zwitser geldt als hardcore complotdenker, maar hij ziet The Great Reset zelf juist als een complot. Op de cover staan de VN-doelstellingen, maar dan wat ze volgens Epoque echt betekenen: slavenarbeid, vernietiging van het gezin, gedwongen vaccinaties, wereldregering. Zwitser meent dat private en publieke partijen onder één hoedje spelen, met het Word Economic Forum als hoogmis.

Schwab, ‘de potsierlijke Duitse leider’, lijkt volgens hem op Blofeld, de schurk uit James Bond-films die uit is op wereldheerschappij. De werkwijze? ‘Iedereen wordt tot schuldenaar gemaakt. Men wil in 2030 bezit afgeschaft hebben.’ En: ‘Het World Economic Forum wil toegang tot onze gedachten en emoties.’

Schwab is in de ogen van Zwitser ‘een soort talking head van de zakelijke, bestuurlijke en politieke elites en iedereen wil steeds hetzelfde: meer geld en macht van boven naar beneden om de agenda te verwezenlijken.’ Daarbij komen ‘shock events’ als de coronacrisis goed van pas. COVID-19 kan volgens Zwitser worden gezien als ‘een poging om alle terreinen van het menselijk leven te onderwerpen aan het politieke domein middels spoedwetten die parlementen buitenspel zetten’. De ‘nieuwe wereldorde’ houdt volgens Zwitser in dat ‘al het bestaande alleen nog mee mag voor zover het volstrekt onderhorig is aan deze zelfverklaarde nieuwe wereldorde’. Het is bedacht ‘op de tekentafels en in de directiekamers van de aller-, allergrootsten der aarde: allereerst de grootste hedgefondsen, maar daarna ook big tech, big pharma, big food, big fish, big money’.

De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid noemt ‘de ultraconservatieve uitgeverij’ van Tom Zwitser overigens ‘een doorgeefluik van anti-overheidspropaganda, nepnieuws en complottheorieën’.

Discussie over The Great Reset begon rustig in Nederland

Toch komt de kritiek niet alleen van rechts. De linkse Canadese journalist en activist Naomi Klein noemt Schwab en de zijnen opportunistisch en vindt dat de concerns, wier CEO’s vóór corona per ­privéjet naar Davos reisden, eerst maar eens belasting moeten betalen voordat ze het lot van de wereld gaan verbeteren. ‘Elites proberen rampen te benutten om beleid door te drukken dat de rijken verder verrijkt en de democratische vrijheden beperkt,’ schrijft Klein op de internetpublicatie The Intercept.

In Nederland begon de discussie over The Great Reset in 2020 rustig. Gaandeweg steeg het aantal onlinevermeldingen, om in januari dit jaar te exploderen door de activiteiten van groepen als ‘Nee tegen de coronamaatregelen’.

FVD-leider Thierry Baudet wakkerde de aandacht voor The Great Reset aan met zijn berichten op Facebook en Twitter, bijvoorbeeld met een filmpje over het gebruik van de term build back better door premier Rutte in een speech in september 2020 over klimaatbeleid.

Baudet op Twitter: ‘Wat zullen we nou krijgen!? Ook Rutte ziet corona opeens als “unique opportunity” om door te pakken met mondiale afspraken over klimaatbeleid en “inclusive recovery”. “Now is the time to build back Better”. Waar komt die slogan vandaan, waarom gebruiken ze die ineens allemaal!?’

Baudet wil geen complotdenker zijn, maar houdt graag de mogelijkheid open dat bepaalde samenzweringen ‘wel zouden kunnen’. Hij vroeg Rutte om alle overheidspublicaties waarin build back better werd genoemd. Het antwoord kwam op 21 april in een dik pakket documenten.

Henk Krol, inmiddels uit het parlement, diende tijdens een van de corona­debatten een motie in waarin hij stelde dat ‘volksvertegenwoordigers het laatste woord moeten hebben over het herstel na de coronacrisis’ en ‘niet het build back better van de VN en het World Economic Forum blindelings wordt gevolgd’. De motie werd verworpen.

Rondgang in de Kamer levert vooral glazige blikken op

Een rondgang in de Tweede Kamer met vragen over The Great Reset levert vooral glazige blikken op, en anders wel een cynisch lachje. Politici en hun woordvoerders hebben er vaag over gehoord en associëren de term eerder met de populair geworden samenzweringstheorie dan met vergezichten uit Davos.

Ook GroenLinks, SP en PvdA, die er soortgelijke groene en sociale idealen op nahouden als World Economic Forum beweert te hebben, geloven blijkbaar niet in de wijze waarop de Zwitserse praatclub de verwerkelijking van de idealen dichterbij brengt. De partijen reageren niet op vragen erover of hebben simpelweg geen interesse in het thema.

Overheidsbemoeienis moet niet overdreven worden

Kun je de wereld wel ‘resetten’? Menige crisis heeft geleid tot veranderingen in denken en doen, al zijn die niet altijd blijvend. De Eerste Wereldoorlog bevorderde de emancipatie van vrouwen, die de munitiefabrieken draaiende hielden. En de Grote Depressie in de jaren dertig leidde tot een grotere rol voor de overheid, in de vorm van hogere uitgaven en het optuigen van sociale-zekerheidsstelsels. De onafhankelijkheid van de centrale bank weerspiegelt de lessen uit het decennium ervoor, toen ongelimiteerd geld bijdrukken in de Duitse Weimarrepubliek hyperinflatie opwekte.

Never waste a good crisis, zei Winston Churchill, dus zijn na de Tweede Wereldoorlog de Verenigde Naties en de Wereldhandelsorganisatie (via voorganger GATT) opgericht. De kredietcrisis, die begon in 2008, leidde tot strengere eisen aan het financiële systeem. Al deze ingrepen waren, hoe imperfect ook, pogingen om economieën stabiel te houden en conflicten te voorkomen.

Toch moet het belang van overheidsbemoeienis niet worden overdreven. Historische breuklijnen zijn vaak terug te voeren op technologische doorbraken, zoals de stoommachine, elektrificatie en de digitale revolutie. De grote internetspelers bestonden twintig jaar geleden niet eens. Eind jaren negentig liepen beleggers al vooruit op deze ‘nieuwe economie’, maar dat bleek iets te vroeg.

We gaan een grotere rol van de overheid zien in veel landen

En de coronacrisis? Ook die brengt veranderingen, verwacht Joachim Fels, hoofdeconoom van vermogensbeheerder PIMCO die voor klanten wereldwijd ruim 1.800 miljard euro belegt. ‘Waarschijnlijk gaan we in veel landen een grotere rol van de overheid zien. Niet alleen in de gezondheidszorg en energietransitie, maar ook bij het terugdringen van inkomens- en vermogensongelijkheid. De globalisering vertraagde al na de kredietcrisis. Ik denk dat veel bedrijven gaan bouwen aan robuustere productieketens, dichter bij huis. Dus ja: minder globalisering, of beter: deglobalisering.’

Krijgt Fels gelijk, dan is dat niet de verdienste van Schwab. Vanwaar dan de ophef? The Great Reset heeft sterk ideologische trekjes. Er worden ingrijpende veranderingen voorgesteld om rampspoed te voorkomen, maar het is eerder een brede aanpak van lopende dossiers als klimaatverandering en ongelijk­heid. Weliswaar halen de ‘volgelingen’ uit Davos de coronacrisis aan als om­slagpunt, het verband tussen de veelheid aan voorstellen en de pandemie is zwak. En juist dat is voer voor complotdenkers.