Geldontwaarding uit het verleden biedt lessen voor nu. Terug naar de zestiende eeuw.
In de tijd van Hendrik VIII (1491-1547) leek Engeland uit elkaar te vallen. Er waren nog nooit zoveel bedelaars geweest, van wie velen je keel zouden doorsnijden als ze de kans kregen, melden bronnen uit die tijd. Iedereen vermoedde, en naar later bleek terecht, dat het geld door overheden werd gedevalueerd. De moraal was net zo afgetakeld als de munt.
Over een beruchte begrafenis in Kent halverwege Hendriks bewind, meldde een ooggetuige dat ‘de begrafenis was veranderd in zuipen en buikschuiven’, met een orgie waarbij ‘zeven gros mannen betrokken waren, ieder met zijn vrouw’. Het gevoel dat er iets niet in de haak was, overheerste in heel Europa, dat rond 1590 werd verscheurd door een financiële crisis, sociale onrust en oorlog.
Aanhoudende prijsinflatie werd onstuitbaar na 1500
De oorzaak van de chaos was een volkomen onverwachte en onbekende stijging van de inflatie. Gedurende ten minste de driehonderd jaar voorafgaand aan de zestiende eeuw, leek West-Europa op het huidige Japan. In Engeland was in 1500 de prijs van een standaard mandje goederen voor consumenten (voornamelijk voedsel, maar ook andere zaken, zoals kleren en licht) niet hoger dan in 1275, zo blijkt uit het werk van historicus Gregory Clark en onderzoekers van de Bank of England.
Dit veranderde na 1500. Aanhoudende prijsinflatie, ooit ondenkbaar, werd onstuitbaar. Binnen vijftig jaar waren de gemiddelde prijzen in Engeland verdubbeld. Al snel stegen de Italiaanse prijzen met 5 procent per jaar, volgens onderzoek van Paul Schmelzing van het Amerikaanse Boston College. In Frankrijk en Nederland bereikte de inflatie tegen het einde van de eeuw 4 procent.
In Rusland steeg de inflatie vanaf 1530. De wereldwijde inflatie piekte rond 1590 met bijna 3 procent per jaar. Als 3 procent niet al te pijnlijk klinkt, bedenk dan dat de groei van de nominale inkomens in een pre-kapitalistische wereld praktisch nul was: bijna elk inflatieniveau maakte de mensen armer.
Sommige landen hadden er meer last van dan andere
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout