Hoe Russisch geld Erdoğan op de been houdt

Toen de regio Gaziantep op 6 februari werd getroffen door een krachtige aardbeving van 7,8 op de schaal van Richter, sloegen de ouders van Mert Girisken (25) meteen op de vlucht naar Istanbul, waar ze door hem werden opgevangen. Nu delen ze met z’n drieën zijn krappe tweekamerappartement in het centrum.

Zijn ouders hebben geluk gehad, zegt hij. ‘Ze leven gelukkig nog, zelfs hun huis heeft geen schade. Als het gebied weer veilig is, gaan ze terug. Ze wonen in het centrum van Gaziantep-stad en daar zijn de verwoestingen veel minder dan in de omgeving. Daar zie je alleen nog ruïnes.’

Girisken, een adviseur voor internationale bedrijven, vreest dat de twee grote aardbevingen in Turkije, waarbij bijna 45.000 Turken omkwamen, de Turkse economie nog verder doen wankelen. ‘Ons land kampt met een enorme inflatie. Westerse investeerders blijven weg, die zoeken liever veiligere markten op. En nu krijgen we ook nog te maken met enorme herstelkosten vanwege de aardbevingen. Hoe gaan we dat betalen?’

Erdoğan staat er slecht voor in de peilingen

Het is een vraag die president Recep Tayyip Erdoğan hoofdpijn moet bezorgen. De Wereldbank schat de schade in de tien getroffen provincies in het zuidoosten van Turkije op circa 32 miljard euro, maar voorspelt dat de kosten van wederopbouw veel hoger uitkomen. Volgens schattingen zijn er honderdduizenden huizen verwoest, en er is zware schade aan wegen, bruggen en aan de zeehaven van de kuststad Iskenderun.

Op 14 mei zijn nieuwe parlements- en presidentsverkiezingen. Erdoğan streeft naar een derde termijn van vijf jaar. De president is zich maar al te goed bewust dat hij tot het uiterste moet gaan om kiezers terug te winnen. In de peilingen staat hij er slecht voor en een adequate reactie op de aardbeving kan zijn ster weer doen rijzen.

In de weken na de aardbevingen reisde Erdoğan onvermoeibaar door de getroffen gebieden. Hij beloofde uitkeringen aan mensen die alles kwijt waren geraakt, snelle puinruiming en een razendsnelle wederopbouw, net als nieuwe woningen, herstel van infrastructuur, nieuwe ziekenhuizen en aanleg van parken. In maart ging de bouw van de eerste 200.000 nieuwe appartementen al van start in de zwaarst getroffen gebieden in Hatay, Kahramanmaras en Malatya.

In het zeer gepolitiseerde Turkije is eenheid ver te zoeken

‘Laten we hopen dat de bouwbedrijven zich deze keer aan de normen houden,’ zegt Girisken. ‘Als ze minder met regels hadden gesjoemeld, was het dodenaantal veel lager geweest.’ Zijn kritiek deelt Girisken alleen met vrienden. Zijn ouders zijn religieus en conservatief, en willen geen kwaad woord over Erdoğan horen. Het is nu niet de tijd om de president aan te vallen, vinden ze. Na rampen van een dergelijke omvang moet je geen verdeeldheid zaaien, maar eenheid.

In het zeer gepolitiseerde Turkije is die eenheid ver te zoeken. Terwijl de economische problemen zich opstapelen, doet Erdoğan er alles aan om critici de mond te snoeren. In de reguliere media is geen kwaad woord meer over hem te vinden. Die is er wel op sociale media, waar zijn tegenstanders los gaan over de corruptie, de malversaties en de aan Erdoğan gelieerde bouwbedrijven die steenrijk werden.

De bouwbranche kreeg ook te maken met een flinke neergang

Critici praten al jaren over de Turkse ‘zeepbeleconomie’, die onder Erdoğan is ontstaan. Turkije heeft een belangrijke textielindustrie en exporteert onder meer machines en auto-onderdelen. Maar de bouwsector en aanverwante branches vormen de hoofdmotor van de economie. De hypermoderne bouwwerken en infrastructurele projecten werden het visitekaartje van de regering. De bouw en aanverwante branches dragen zo’n 30 procent bij aan het nationaal inkomen.

Maar de bouwbranche kreeg ook te maken met een flinke neergang. Die begon in 2016, toen de economie stagneerde vanwege de couppoging, terreuraanslagen op Turkse bodem en tijdelijke sancties door Moskou vanwege het neerhalen van een Russisch gevechtsvliegtuig bij de Syrisch-Russische grens. In 2018 volgden ook sancties door de Verenigde Staten voor het langdurig vasthouden van een Amerikaanse dominee, die door Turkije verdacht werd van banden met terreurorganisaties. Vanwege de Turkse instabiliteit trokken investeerders zich terug. De inflatie liep hoog op.