Hoe het denken over Europese industriepolitiek zo snel kon veranderen

Op 8 augustus werd bekend dat het Taiwanese TSMC een fabriek zal openen in het Duitse Dresden. De chipsfabrikant investeert daartoe 3,5 miljard euro. Een mooi, maar duur akkoord. De regering in Berlijn draagt 5 miljard euro belastinggeld bij aan de bouw van de fabriek. Pure industriepolitiek.

Een dag eerder keurde de Europese Commissie een Franse subsidie van 1,5 miljard euro goed voor een Frans bedrijf dat vastestofbatterijen wil ontwikkelen voor de volgende generatie elektrische voertuigen. Ouderwetse staatssteun.

Industriepolitiek is weer aan de orde van de dag in de Europese Unie. ‘Gij zult geen staatssteun geven aan bedrijven’ was lang een van de belangrijkste geloofsartikelen van de interne markt van de EU, waarvan dit jaar het dertigjarig bestaan wordt gevierd. Een goed func­tionerende interne markt vereist immers dat bedrijven en landen zich aan dezelfde regels houden. Eerlijke concurrentie vraagt om een gelijk speelveld. De vuistregel was dan ook dat lidstaten geen financiële voordelen mogen gunnen aan bedrijven. Niet door belastingvrijstelling, niet door directe geldsteun, niet door financiële garanties. Logisch.

Das war einmal. Wat bijna dertig jaar lang ondenkbaar was, gebeurt sinds corona om de haverklap. Klimaatcommissaris Frans Timmermans zei eerder dit jaar dat de gedachte dat de markt alles regelt, is achterhaald. ‘Deze industrie­politiek is niet ouderwets: het zou juist ouderwets zijn om niets te doen!’

De staatssteunuitgaven in de EU stegen de afgelopen jaren snel, van 98 miljard euro in 2015 tot 672 miljard euro in 2022. Hoe kon het denken over Europese industriepolitiek zo snel veranderen?