Waar blijft het statiegeld van niet ingeleverde blikjes?

Veel lege blikjes en kleine pet-flesjes worden niet ingeleverd. Dat kost de consument veel statiegeld. Wat gebeurt er met dat geld?

Nederlanders hebben de afgelopen drie jaar bijna 1,15 miljard euro betaald aan statiegeld voor de plastic flessen en blikjes die zij hebben gekocht. Daarvan hebben zij 772 miljoen euro teruggekregen. 374 miljoen euro statiegeld is de consument misgelopen, omdat de flessen en blikjes niet zijn ingeleverd.

Waar is dat geld gebleven? Hester Klein Lankhorst (51) is algemeen directeur van de stichting Verpact, dat met het onderdeel Statiegeld Nederland het retoursysteem regelt. EW stelde haar 5 vragen.

1. Is een verschil van 374 miljoen niet erg veel?

‘Nee, het bedrag dat niet teruggaat naar de consument daalt juist. Steeds meer lege petflesjes en blikjes worden gewoon ingeleverd. Na de invoering op 1 april 2023 van het statiegeld op blikjes werd in het laatste kwartaal van 2023 65 procent ingeleverd. Het aandeel ingeleverde kleine pet-flessen zat toen op 71 procent.

‘We streven naar 90 procent in 2026. Dat gaat ook lukken. Het inleveren van lege blikjes gaat ook sneller dan we zagen bij de kleine pet-flesjes. Alles wat niet wordt ingeleverd, is ook verspilling van grondstoffen. Overigens: het aantal kleine flesjes in het zwerfafval is in de eerste helft van 2023 gedaald met 63 procent ten opzichte van de eerste zes maanden van 2020. Ook het aantal blikjes in het zwerfafval is het laagst in acht jaar.’

2. Wat gebeurt er met het geld dat niet wordt terugbetaald?

‘Dat blijft in het systeem zitten. Het huidige inzamelsysteem wordt voor een groot deel gefinancierd met niet-uitbetaald statiegeld.

‘Na aftrek van de kosten en een reservering voor flesjes en blikjes die naar verwachting alsnog worden ingeleverd, blijft een bedrag van zo’n 100 miljoen euro over.

‘Dat geld wordt geïnvesteerd in nieuwe innamemachines en extra inzamelpunten. Het systeem wordt gefinancierd door twee geldstromen: het niet-geïnde statiegeld én de bijdrage van producenten. Als er meer flessen en blikjes worden ingeleverd – en het niet-geïnde statiegeld minder wordt – dan moeten de drankenleveranciers meer betalen.

‘In de periode van 2021 tot en met 2023 betaalden ze samen zo’n 82 miljoen euro voor het statiegeldsysteem. Alles wat wordt ingeleverd, gaat in de recycling en dan krijgen de fabrikanten naar rato de grondstoffen terug voor nieuwe blikjes en flesjes.’

3. Jullie beheren dat statiegeldsysteem?

‘Ja. Ons ICT-systeem houdt bij dat jij bij het ene benzinestation een blikje frisdrank koopt en dat je 15 cent statiegeld betaalt. Bij het volgende benzinestation – dat kan ook van een ander merk zijn – lever je het blikje weer in en krijg je 15 cent terug.

‘Wij signaleren in het systeem de aankoop en incasseren automatisch die 15 cent, zoals we het ook weer automatisch uitbetalen bij het volgende benzinestation als jij het weer inlevert.

‘Het maakt dus niet uit dat jij iets koopt met statiegeld bij de Albert Heijn en weer inlevert bij de Aldi. Dat werkt gewoon feilloos.’

4. Hoe gaat u die 90 procent halen in 2026?

‘Door een aantal zaken – er is niet one silver bullet. We zien dat gedragsverandering tijd kost. Landen zoals Noorwegen en Denemarken hadden 8 tot 11 jaar nodig om 90 procent in te zamelen.

‘Wij moeten zorgen dat het nog meer in het hoofd komt van mensen. Nu weet al 95 procent van de kopers van een blikje dat er statiegeld op zit, maar een deel levert dus niet in.

‘We zullen nog slimmer naast de supermarkten allerlei inzamelpunten moeten opzetten. Je kunt alleen niet overal een automaat neerzetten, dat is duur en ziet er niet uit.

‘We gaan wel kleinere automaten bij middelbare scholen neerzetten. Op meer plekken zullen we innamemogelijkheden moeten verzinnen. Nu zijn er al zo’n 25.000 plekken waar je die lege blikjes kwijt kunt, 5.000 daarvan staan bij de supermarkten.

‘We zullen de komende tijd nog 4.500 inzamelpunten op andere plekken vinden. Bij alle bemande tankstations kun je ze ook al kwijt.

‘Veel sportverenigingen gaan er nu ook mee aan de slag, want daar bestaat dan de mogelijkheid om het statiegeld aan de vereniging te doneren. Mensen hebben gewoon tijd nodig om eraan te wennen.

‘Zeker pubers hebben wel wat anders aan hun hoofd dan blikjes inleveren. Grootste hobbel is hoe je de lege blikjes bewaart voordat je ze weer inlevert. Daar moet nog een goede oplossing voor komen.’

5. U bent wel tevreden over het inlevergedrag van de gemiddelde Nederlander?

‘Ja, ik wil de consument een pluim geven. Want er wordt heel erg kritisch gedaan over wat er niet wordt ingeleverd, maar het gaat hier toch veel sneller dan bijvoorbeeld bij de zeer betrouwbare Duitsers en Denen.

‘Ik zeg ook voortdurend tegen de consument: laat dat geld niet liggen. In de afgelopen drie jaar is er wel voor meer dan 1 miljard euro aan statiegeld betaald voor de petflesjes en blikjes.

‘Die geldstromen moeten wij beheersen en tegelijk moeten we zorgen dat er zo veel mogelijk terugkomt bij de consument. We hoeven geen winst te maken.’