De feiten: terugval in productie en toegevoegde waarde van de chemie
Bron: CBS, E-Bridge, ICISDe afgelopen jaren was sprake van een sterke krimp van de chemische industrie in Nederland. Zowel productie als toegevoegde waarde is gedaald, volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).
De index van de productie in de chemie lag in 2021 op 100, en belandde daarna in een vrije val. In 2024 daalde de index tot 84,9. Daarmee komt de totale krimp tussen 2021 en 2024 op -15,1 procent.
Ook de waarde die chemiebedrijven toevoegen aan de economie loopt terug. De bruto toegevoegde waarde (tegen basisprijzen) daalde van 2021 tot 2024 met een kwart.
Hogere kosten energie en overcapaciteit
De chemie verbruikt veel energie in haar productieprocessen. Door de oorlog in Oekraïne stegen energieprijzen in 2022 plots tot grote hoogte. Ook viel de gaswinning uit Groningen weg.
Naast duur gas hebben fabrieken in Nederland te maken met relatief hoge elektriciteitsprijzen. Vorig jaar bleek uit onderzoek van E-Bridge, in opdracht van de overheid, dat elektriciteitsprijzen voor industriële grootverbruikers in omringende landen tot wel 66 procent lager liggen.
Chemische industrie krimpt door hoge kosten en lage vraag
Het wegvallen van goedkope energie maakt het voor de chemische industrie in Nederland lastig concurreren. Daarnaast is sprake van wereldwijde overcapaciteit en dalende vraag, volgens internationaal onderzoeksbureau ICIS.
De afgelopen maanden hebben diverse chemieconcerns aangekondigd Nederlandse fabrieken te sluiten. Daaronder fabrieken van Tronox en LyondellBasell/Covestro in Rotterdam en Vynova in Limburg.
Wie zegt wat over de chemische industrie?
Bron: ING Research, EenVandaag, L1 Nieuws, VNCI- ‘De vooruitzichten voor de chemische industrie zijn nog altijd niet florissant. Na een periode van stabilisatie, ligt de chemieproductie de eerste vier maanden van dit jaar ruim 20 procent onder het piekniveau. De productie vertoont al sinds de kredietcrisis geen structurele groei meer. Integendeel, juist de krimp begint nu structurele vormen aan te nemen,’ zegt ING Research.
- ‘Dit is een fabriek die je normaal 80 tot 100 jaar laat draaien. Nu moeten we die al na 21 jaar sluiten. Financieel komen we er gewoon niet uit,’ zegt LyondellBasell vicepresident Ronald van Klaveren bij EenVandaag.
- ‘De Europese pvc-markt staat onder zware druk door wereldwijde overcapaciteit, een aanhoudend zwakke vraag en toenemende concurrentie uit regio’s met lagere productiekosten en minder strenge regelgeving,’ zegt Christophe André, CEO van Vynova, bij L1 nieuws.
- Nienke Homan, voorzitter van de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI): ‘Nederland heeft een sterke chemische industrie nodig voor onze economie, voor hoogwaardige werkgelegenheid en voor onze strategische onafhankelijkheid. Het is tijd voor een krachtige industriepolitiek die investeringen aantrekt, innovatie stimuleert en onze concurrentiepositie herstelt.’
EW’s visie: behoud van chemie belangrijk voor Nederland en Europa
Door: Max Erich, redacteur EconomieDe chemische industrie was in 2021 goed voor ruim 1,3 procent van alle economische activiteit in Nederland. In 2024 zakte dit tot 0,8 procent. Desondanks blijft de chemie belangrijk. De sector produceert veel grondstoffen die de basis vormen voor andere industriële activiteiten.
Binnenlandse chemie essentieel voor Nederland én buurlanden
Volgens onderzoek van PwC komt ruim de helft van de Nederlandse chemiebehoefte van binnenlandse producenten. Die zijn daarnaast goed voor 13 procent van de Duitse en 11 procent van de Belgische vraag.
Ook is de chemie van belang voor Nederlandse en Europese strategische autonomie. De sector maakt diverse cruciale grondstoffen. Daarvoor wil Europa niet afhankelijk zijn van het buitenland.
Nederland blijft aantrekkelijk voor efficiënte productie
Ondanks het wegvallen van goedkope energie beschikt Nederland nog altijd over een gunstige ligging, dicht bij de markt, met goede infrastructuur en logistiek. Ook wordt relatief efficiënt geproduceerd.
De World Energy Council – een onafhankelijk platform van overheid, ngo’s, industrie, consumenten en wetenschap – meldt in een rapport dat producenten in Noordwest-Europa tot de meest efficiënte behoren als het gaat om CO2-uitstoot.
Europa trekt miljarden uit om industrie te behouden – Nederland moet aanhaken
Het Draghi-rapport over het concurrentievermogen van Europa stelt terecht dat er kansen liggen in het versterken en verduurzamen van de industrie.
De Europese Commissie heeft daarop, met de Clean Industrial Deal, 100 miljard euro vrijgemaakt voor (verdere) verduurzaming van de industrie.
Recent werd ook een actieplan voor de chemische industrie gepresenteerd, om te voorkomen dat belangrijke chemische productielocaties verdwijnen. Nederland moet zorgen dat het die reddingsboei grijpt.
Verdere verdieping: werken aan een gelijk speelveld
Bronnen: CEFIC, Europese Commissie, Rijksoverheid, TNODe Europese vereniging van de chemische industrie (CEFIC) bespreekt in trendrapporten de problematiek van de industrie. Energiekosten, overcapaciteit en ook importtarieven hinderen de chemie in Europa.
De Europese Commissie investeert dus in de verduurzaming van de industrie. Het actieplan moet zorgen voor behoud van de chemische industrie. Verduurzaming en een eerlijker speelveld staan daarin centraal.
Oproep voor eerlijker Europees speelveld in energiebeleid
Het plan komt bovenop eerdere maatregelen, zoals het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Daarbij worden producten van buiten de EU belast op basis van CO2-uitstoot. Ook dit moet bijdragen aan verduurzaming en het creëren van een eerlijk speelveld.
Onderzoeksinstituut TNO bepleit in een recent rapport ook specifiek voor de Nederlandse industrie een eerlijker Europees speelveld, als het gaat om energiekosten. Het stelt dat de overheid meer moet doen om schade aan de Nederlandse economie te voorkomen.