De feiten: Box 3 opnieuw onder vuur tijdens debat
Bronnen: Tweede Kamer, EW, berekenhet.nlOp donderdag 27 november stemde de Tweede Kamer in met het Belastingplan 2026, na enkele forse ingrepen.
Meest in het oog springt het terugdraaien van de verhoging van de box-3-belasting over spaargeld en beleggingen. Huiseigenaren met een geheel of gedeeltelijk afgeloste hypotheek gaan daarentegen meer belasting betalen.
Lastenverhoging in box 3
De meest besproken maatregel van het Belastingplan 2026 was de lastenverhoging in box 3, de fors hogere belasting per 2026 over spaargeld, beleggingen en vastgoed, zoals huurpanden en vakantiehuizen.
Daar zou het zogeheten forfaitaire (fictieve) rendement over beleggingen met 1,78 procentpunt moeten stijgen naar 7,78 procent. De vrijstelling zou worden verlaagd naar 51.396 euro per persoon. In 2025 is de vrijstelling nog 57.684 euro.
Box-3-heffing stijgt door hoger fictief rendement op vakantiehuis
Concreet: wie een vakantiehuis heeft van 300.000 euro, zou volgend jaar 1.883 euro meer belasting betalen dan in 2025. De box-3-heffing over het vakantiehuis zou stijgen door het hogere fictieve rendement van 5.129 euro in 2025 naar 6.962 euro in 2026 (berekening via berekenhet.nl).
Over 2026 en 2027 moest deze lastenverzwaring net iets meer dan 2,6 miljard euro opleveren. Maar deze verhoging is van de baan. Het fictieve rendement over beleggingen komt uit op 6 procent en de vrijstelling stijgt met de inflatie mee naar net iets onder 60.000 euro per persoon.
Huiseigenaren met een geheel of gedeeltelijk afgeloste hypotheek draaien op de voor de rekening. Zij betalen in de komende vijftien jaar ruim 2,5 miljard euro meer belasting.
Wie zegt wat over het box-3-debat?
Bron: Tweede Kamer (debat 20-11-2025)- Tweede Kamerlid Wendy van Eijk (VVD), tijdens het debat van donderdag: ‘Het verhogen van het forfait tot bijna 8 procent en het verlagen van het heffingsvrije vermogen treft niet alleen beleggers, maar ook particulieren met gewoon spaargeld. Particuliere verhuurders, eigenaren van rijksmonumenten en Natuurschoonwet-landgoederen en eigenaren van vakantiewoningen, worden geconfronteerd met een veel te hoge belastingdruk, met alle gevolgen van dien.’
- Spaarders en beleggers kunnen te veel betaalde box-3-belasting over de jaren 2017 tot en met 2024 terugvragen. Inge van Dijk (CDA) trekt in twijfel of de hersteloperatie van box 3 de schatkist echt zoveel geld kost als waar het kabinet steeds voor waarschuwt. ‘Met betrekking tot box 3 was de derving over het eerste deel van de hersteloperatie maar liefst de helft lager dan ingeschat, namelijk 3 miljard in plaats van 6 miljard.’
- Michiel Hoogeveen (JA21): ‘Een verhoging van het forfaitair rendement naar 7,78 procent en een verlaging van het heffingsvrije vermogen. Sparen en beleggen worden nog verder ontmoedigd. Dat is niet alleen onrechtvaardig, maar het ondermijnt ook het draagvlak voor ons belastingstelsel.’
- Henk Vermeer (BBB): ‘Eerlijk gezegd is er bij de huidige box-3-situatie maar één ding dat telt. Dat heet met een heel mooi woord “budgetneutraliteit”, maar dat betekent gewoon dat als er minder binnenkomt, de tarieven omhoog gaan. Intussen is er geen enkele relatie meer tot werkelijke opbrengsten bij de mensen die belast worden, zeker niet in het licht van de inflatie, rentetarieven en kostenstijgingen waar die mensen mee te maken hebben.’
- Pieter Grinwis (ChristenUnie) hoort mooie woorden, maar ziet weinig daden. ‘Waarom zouden we dus nu al het hoofd in de schoot leggen en zeggen: sorry, we gaan niks doen voor de box-3-slachtoffers? We hebben heel mooie woorden aan ze besteed, maar als puntje bij paaltje komt, laten we ze zitten.’
EW’s visie: Box-3-belasting dreigde wel erg hoog te worden
Door: Jeroen van Wensen, financieel redacteurHet fictieve rendement van bijna 8 procent waarmee de Belastingdienst volgend jaar het rendement op aandelen en vastgoed had moeten berekenen volgens het oorspronkelijke Belastingplan, dreigde wel heel erg hoog op te lopen.
Stel dat over het hele volgende jaar het rendement uitkomt op 4 procent, dan houdt dat in dat beleggers over hun werkelijke rendement voor het dubbele worden aangeslagen.
Box 3 in strijd met Mensenrechtenverdrag, oordeelde Hoge Raad
Natuurlijk is er de tegenbewijsregeling. Die kwam er nadat de Hoge Raad box 3 in strijd achtte met het Mensenrechtenverdrag. Daarmee kunnen spaarders over de jaren 2017 tot en met 2028 (dan moet er een nieuw box-3-stelsel zijn), het werkelijke rendement afzetten tegen het fictieve rendement waarmee de fiscus rekent.
Als het werkelijke rendement lager ligt dan het fictieve rendement, krijgen spaarders en beleggers geld terug. Maar er zitten haken en ogen aan. Een belangrijke is dat de vrijstelling (in 2025 was het 57.684 euro per persoon) niet geldt voor het bepalen van het werkelijke rendement.
Met andere woorden, het werkelijke rendement wordt gemeten over het hele vermogen en het fictieve rendement alleen over dat wat de vrijstelling te boven gaat.
Stijging of daling van de WOZ-waarde
Vastgoedbeleggers moeten het werkelijk rendement van hun vastgoed berekenen door de stijging (of daling) van hun WOZ-waarde (bij huizen) of de marktwaarde (bij zakelijk vastgoed) op te tellen bij de huurinkomsten. Maar de onderhoudskosten mogen zij weer niet in aftrek brengen.
In veel gevallen schieten beleggers niets op met de tegenbewijsregeling, ook niet als het fictieve rendement ver boven het werkelijke rendement ligt. En dat is strijdig met de uitspraak van de Hoge Raad.
Het is goed dat de Tweede Kamer de belastingverhoging heeft teruggedraaid.
Verdere verdieping: Voorstel Grinwis aangenomen
Bron: Tweede Kamer (debat 20-11-2025)Huiseigenaren mogen de hypotheekrenteaftrek in mindering brengen op hun belastbaar inkomen. Maar daar staat een bijtelling door het eigenwoningforfait tegenover. Dat is een percentage van de WOZ-waarde, dat juist weer bij het inkomen moet worden opgeteld.
Mensen met een kleine of een afgeloste hypotheek, hebben daardoor per saldo geen voordeel van de hypotheekrenteaftrek. Sterker, zij betalen juist extra belasting.
Wet Hillen
Om dat recht te zetten, werd in 2005 de aftrek voor geen of geringe eigenwoningschulden ingevoerd, ook wel bekend als de Wet Hillen. De bijtelling door het eigenwoningforfait kon namelijk nooit hoger worden dan de hypotheekrenteaftrek.
Die extra aftrek werd ingevoerd om het aflossen van hypotheekschulden aan te moedigen. Maar in de loop der jaren kwamen opeenvolgende kabinetten terug van dat idee. De extra aftrek wordt daarom nu afgebouwd tot en met 2048.
Regeling versneld afbouwen
Grinwis stelt voor om deze regeling versneld af te bouwen. Niet 2048 maar 2041 is de nieuwe einddatum. Het Tweede Kamerlid tijdens het debat van donderdag 20 november: ‘[Dat levert] ruim genoeg op om de verhoging van het forfait en de verlaging van het heffingsvrij vermogen in box 3 terug te draaien.
‘Uitgaande van een huis met een WOZ-waarde van 5 ton — ik zeg niet zomaar “5 ton”, dat is op dit moment de gemiddelde huizenprijs — waarvan de hypotheek helemaal is afgelost, kost dat een belastingplichtige over heel 2026 ongeveer een tientje extra. Dat zijn dus de proporties.’
Grinwis vervolgt: ‘Natuurlijk is dat in het jaar daarna weer een tientje extra, dus dan heb je het over 20 euro meer ten opzichte van nu, voor wat ze kwijt zijn aan het eigenwoningforfait. Dan heb ik het over een werkende en niet over een gepensioneerde, want voor hen ligt het nadeel wat lager.’
De Tweede Kamer heeft dit voorstel aangenomen. Dat levert tot en met 2041 volgens de raming 2,8 miljard euro op. Die opbrengst is ter dekking van het terugdraaien van de belastingverhoging in box 3, waardoor de schatkist ruim 2,5 miljard euro misloopt.
Box 3 bij de aangifte: nu met drie schijven