Philip van Tijn: Bij ‘ondernemingsklimaat’ niet denken aan Shell en Heineken

De echte slachtoffers van het verslechterde ondernemingsklimaat zijn niet de grote multinationals, schrijft Philip van Tijn. Dat zijn vooral kleine winkeliers die zich niet zo makkelijk aan de inflatie kunnen aanpassen en boeren, wier investeringen later door veranderde regelgeving nutteloos blijken. Van Tijn ziet reikhalzend uit naar de confrontatie van deze groepen met de premier van dit gave land.

Neem maar eens de proef en heb het in een groepje over ‘ondernemingsklimaat’. Vrijwel iedereen in dat groepje zal denken dat het gaat om het welzijn van Shell, Philips, Unilever en Heineken en de rest van het elitekorps Hollands Glorie. Om de gedachten te bepalen: de bedrijven waarvan de topmannen (hengstenbal) eind 2018 in geblindeerde busjes naar het Catshuis togen om met onze premier hoe-heette-hij-ook-weer over het ondernemingsklimaat te spreken. Die geblindeerde busjes gaven deze move een maffia-sausje, maar volgens de leider der leiders, Jan Hommen, was er niks aan de hand: ‘De gewone busjes waren op,’ sprak hij vroom.

De top van de top waren altijd Shell en Unilever, ware multinationals. Beide hebben recent hun hoofdkantoren in Nederland opgedoekt en de bedrijfstop kijkt nu niet meer uit over Benoordenhout en de Coolsingel, maar over de Theems. En aan die Theems is de fiscale druk ook een stuk minder en in het land van de Brexit is er ook niet die wurgende regelgeving als in Nederland. Beide bedrijven hebben ons nog even geprobeerd te chanteren met afschaffing van de dividendbelasting, maar dat zou ook niet geholpen hebben.

Onze multinationals hebben vooral uitverkoop gehouden

Unilever is trouwens de oude niet meer, want de uitverkoop is in volle gang. De margarinedivisie (de bakermat van het concern), de theedivisie en nog wat spul zijn de afgelopen jaren verkocht.

Zo is het ooit met Philips gegaan: een juweel van een bedrijf, uitvinder van ongeveer alle technologische producten in de twintigste eeuw, ontwikkeld in het beroemdste natuurkundig laboratorium ter wereld, Philips NatLab. In vijftien jaar werd onder vier opeenvolgende bovenbazen afgebroken wat in een eeuw was opgebouwd, totdat een fabriek van medische apparatuur overbleef, waar niet alles even gladjes is verlopen, zoals de aandachtige lezer zal weten.

Met de vierde multinational van de twintigste eeuw, Akzo, is het net zo gegaan. In driekwart eeuw door natuurlijke groei, fusies en overnames een toonaangevend bedrijf geworden op verschillende gebieden, in een decennium leiderschap door Hans Wijers door een totale uitverkoop van bijna alles teruggebracht tot een verffabriek, ook wel Verfgigant geheten. Vanwege de efficiency, maar de recent aangetreden CEO, een Fransman, heeft bij zijn eerste optreden laten weten dat het bedrijf qua efficiency tekortschiet. (Overigens verscheen in de afgelopen week op de site van EW een artikel ‘D66 hofleverancier van knullige bestuurders‘ van Roelof Bouwman, waarin de raadselachtige zin staat die ik maar niet van me af kan zetten: ‘Hans Wijers bleek een topper.’ Heb ik iets gemist?)

Een bijzondere week: KLM mokt, Heineken jokt

Het was een ideale week om het ondernemingsklimaat in het zonnetje te zetten. KLM mokte en morde over het overheidsbesluit om het aantal vluchten op Schiphol te verkleinen – dezelfde overheid die (met de Fransen) het bedrijf tijdens corona overeind had gehouden. En het moederbedrijf Air France zat ook met een groot probleem: hoe het eindelijk die bonus van 3 miljoen kon uitbetalen aan de hoogste baas Ben Smith, terwijl het bedrijf nog niet, zoals afgesproken, zijn schulden heeft afbetaald.

En dan hadden we natuurlijk het sluitstuk van onze Nationale Trots, Heineken. Het bedrijf ooit van die belhamel Freddy, het bedrijf waar de vorige CEO, Van Boxmeer, in vijftien jaar 88 miljoen euro verdiende en in die vijftien jaar steeg zijn beloning met 270 procent.

Heineken bleek, anders dan beloofd en afgesproken, niet alleen nog geen aanstalten te maken om Rusland – dertien maanden na het begin van de oorlog – te verlaten, maar heeft, integendeel, in dat jaar heel wat nieuwe frisdranken op de Russische markt gebracht, terwijl de Coca-Cola’s van deze wereld wel netjes zijn vertrokken.