De burger moet beschermd worden tegen een alomvattende en helaas vaak falende overheid, schrijft Dennis de Witte in een ingezonden opinie. Daarom is het tijd voor de terugkeer naar het dualisme.
Dennis de Witte (1993) studeerde geschiedenis en heeft een brede interesse in de parlementaire geschiedenis en de politieke actualiteit. Hij werkt op opdrachtbasis als politiek consultant.
Dit is een artikel van EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week meerdere artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
Een nieuw sociaal contract om de veranderde verhouding tussen burger en overheid recht te doen, de burger te beschermen en de overheid te controleren: dat is wat CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt onlangs scherp stelde. Het pleidooi werd ingeleid met voorbeelden uit Malta, waar op maffiose wijze de kritische journalistiek door een corrupte overheid de mond werd gesnoerd. Maar ook in Nederland lijken de instituties en wetten die de rechtsstaat moeten beschermen structureel te falen. De toeslagenaffaire waarin Omtzigt samen met zijn SP-collega Renske Leijten de ongelooflijke janboel bij de Belastingdienst blootlegde, die vervolgens tot in de hoogste politieke kringen werd bedekt, bewijst dat.
Een nieuw politiek denken
Het is tijd voor politieke vernieuwing om recht te doen aan de ontstane politieke realiteit. De burger moet beschermd worden tegen een alomvattende en helaas vaak falende overheid en enkel een nieuw politiek denken kan dit bewerkstelligen. Het is tijd voor de terugkeer van het dualisme, het is tijd voor denken aan het vormen van minderheidscoalities.
Om daadwerkelijk de burger te beschermen tegen een te grote overheid, moet allereerst verandering plaatsvinden in de politiek, waar de wetgevende en de uitvoerende macht ligt. Deze machten horen gescheiden te zijn, maar het lijkt erop dat die machten dusdanig met elkaar verweven zijn dat van parlementaire controle geen sprake meer is. Een absolute vereiste voor het uitvoeren van de controlerende macht is politieke betrouwbaarheid, die een bewindspersoon of regering kan verliezen door het begaan van politieke doodzondes. Maar hoe consequent is men hierin?
Meer over dit onderwerp: Overheid ziet in elke burger een fraudeur
Het rapport van de Kamercommissie die de toeslagenaffaire onderzocht kwam met harde conclusies, die reikten tot aan politieke laakbaarheid van minister-president Mark Rutte zelf. Maar hoewel het debat over het rapport nog moet plaatsvinden, lijkt het er allerminst op dat de premier harde consequenties hoeft te vrezen. De VVD gaat triomfantelijk aan de leiding in de peilingen en men heeft het al over welke partijen mogen (!) regeren met Rutte. Het systeem lijkt vastgelopen, de politiek slaagt niet langer in het beschermen van de burger en bewindspersonen lijken enkel verantwoording af te hoeven leggen wanneer het de zittende macht uitkomt. Het is betonrot in het Huis der Democratie.
Slechts het willen bevredigen en consolideren van de macht
Aan de horizon gloort echter hoop, een hoop die weerspiegeld wordt in de hevig veranderde verhoudingen in zowel de Tweede als Eerste Kamer. Nieuwe splinterpartijtjes, uiteengevallen fracties, parlementariërs die zich elders aansluiten. Voor velen is dit een teken dat een kiesdrempel het antwoord is, of het ontbinden van de Eerste Kamer zodat een volgende coalitie makkelijker kan regeren. Dit is slechts het willen bevredigen en consolideren van de macht.
De zittende macht denkt dit op te lossen door in grote coalities samen te werken, om zo datgene wat zij ziet als het rechts-populisme geen voet aan de grond te geven. Hierbij wordt echter gebruik gemaakt van strikte regeerakkoorden, om zo de stabiliteit van anders instabiele coalities te garanderen. Door het toepassen van strenge fractiediscipline wordt vervolgens het parlement monddood gemaakt. Het debat vindt veelal plaats aan de tafels van de talkshows en in de achterkamertjes op de ministeries en in de fractiekamers.
Minderheidscoalitie als oplossing
Het ligt in de lijn der verwachting dat bij de aankomende verkiezingen een combinatie met een nipte meerderheid in de Tweede Kamer geen meerderheid in de Eerste Kamer zal hebben. De oplossing die sommigen suggereren is het uitbreiden van de huidige coalitie, waardoor bestuur nog ineffectiever wordt, maar men wel de rijen gesloten houdt. De enige oplossing die grondwettelijk recht doet aan de positie van Kamerleden wordt niet genoemd: de minderheidscoalitie.
Lees ook de blog van Afshin Ellian: Aftreden kabinet mag falend systeem niet maskeren
Laat je als partij niet inkapselen door de grote machtspartijen, maar kies voor de grondwettelijke basis waarop het Kamerlidmaatschap gebaseerd is: zonder last of ruggespraak het volk vertegenwoordigen. Zodat schandalen zoals de toeslagenaffaire nooit onbestraft blijven door spelende coalitiebelangen. Op deze manier kan het nieuwe sociale contract waar Omtzigt over sprak vormgegeven worden. Laat een coalitie die in één van de twee parlementen (of in allebei) geen meerderheid heeft maar verantwoording afleggen over haar plannen en beleid. Overtuig de volksvertegenwoordiging van de legitimiteit van de regering. Breng het debat terug naar daar waar zij hoort: de zalen van het parlement.
Wil jij een reactie geven op dit artikel? Discussieer mee! Stuur een reactie van minimaal 200 woorden naar ewpodium@ewmagazine.nl. Inhoudelijke reacties die voldoen aan de algemene fatsoensnormen worden geplaatst onder dit bericht. Zie voorwaarden.