Ondanks ogenschijnlijke stilstand en tegenspoed heeft Polen zich in de afgelopen decennia op wonderbaarlijke wijze ontwikkeld tot een succesvol land met een kansrijke economie, schrijft Clemens Jongen, expat in Polen, op EW Podium.
Sinds de val van het communisme in 1989 heeft Polen een enorme economische transformatie ondergaan, waarbij het land zich heeft ontwikkeld tot een functionerende kapitalistische staat. De overgang ging gepaard met hoge inflatie, creatieve destructie van inefficiënte staatsbedrijven en een abrupte toename van de werkloosheid. Ondanks dat de schaduw van het IJzeren Gordijn nog steeds voelbaar is in het land, heeft Polen indrukwekkende vooruitgang geboekt en kan het worden gezien als een groeibriljant met enorm potentieel.
Kapitalisme en andere westerse invloeden brachten economische groei
De transformatie naar het kapitalisme en de spill over-effecten vanuit het Westen hebben sinds 1990 een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de indrukwekkende ontwikkeling van Polen. Het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking is in die periode vertienvoudigd – een prestatie die aanzienlijk beter is dan de verdriedubbeling die in hoge-inkomenslanden is gerealiseerd. Bovendien is er aanzienlijke vooruitgang geboekt op het terrein van infrastructuur en vastgoedontwikkeling. Vooral in de grootstedelijke gebieden is sprake van een ware bouwexplosie, waarbij nieuwbouwprojecten als paddenstoelen uit de grond schieten. De economische groei blijft gestaag doorgaan, ondersteund door de instroom van migranten die bijdragen aan de groei en ontwikkeling van Polen, dat al jaren een van de laagste vruchtbaarheidscijfers van Europa kent.
Het is belangrijk op te merken dat de Poolse regering al geruime tijd Oekraïners aantrekt om de gevolgen van het lage vruchtbaarheidscijfer te compenseren. Dit heeft ertoe geleid dat ruim vóór het uitbreken van de oorlog al meer dan een miljoen Oekraïners in Polen verbleven. Binnen de Poolse samenleving is er veel medeleven met het buurland, aangezien Polen maar al te bekend is met de Russische agressor. Dit heeft bijgedragen aan een tot op heden beperkte onvrede over de grootschalige migratie in het conservatieve land.
Een snel groeiend land met flinke inflatie
Het afgelopen jaar heeft Polen met bewonderenswaardige doeltreffendheid miljoenen vluchtelingen uit Oekraïne opgevangen, hetgeen een enorme druk legde op de Poolse overheidsdiensten. Dit resulteerde in vertraagde verblijfsvergunningprocedures en andere bureaucratische uitdagingen. Ondanks de hechte groepscultuur in Polen, lijkt de integratie van Oekraïners op korte termijn succesvol te verlopen, mede dankzij de geringe culturele en taalkundige verschillen tussen beide landen, vergelijkbaar met die tussen Nederland en Duitsland.
In grote steden zoals Gdansk, Wroclaw, Krakow en Warschau hebben de bevolkingsaantallen het afgelopen jaar een groei tot wel 30 procent laten zien, wat resulteerde in aanzienlijke woningtekorten en stijgende huur- en huizenprijzen. Deze ontwikkeling was al in gang gezet vóór de Russische inval in februari 2022, maar is sindsdien onmiskenbaar versterkt. In februari 2023 bereikte het inflatiecijfer een nieuwe piek van maar liefst 18,4 procent op jaarbasis.
Nog altijd gunstige vooruitzichten voor Polen
Ondanks deze uitdagingen blijft het vooruitzicht voor de Poolse economie zeer gunstig, dankzij robuuste marktomstandigheden en een toenemend aantal Poolse arbeidsmigranten die besluiten om in eigen land te blijven. Na hervormingen in 2019 betalen inwoners tot 26 jaar vrijwel geen inkomstenbelasting, wat studenten een financiële prikkel geeft om na hun studie in Polen te blijven werken. Ook vinden IT-specialisten steeds vaker banen in eigen land, al dan niet op afstand, hetgeen heeft geleid tot een groeiende technologische sector en minder kennisuitstroom naar het buitenland.
Het is echter een uitdaging om een Pool te vinden die deze gunstige ontwikkelingen zal erkennen, laat staan toejuichen. De Poolse samenleving is gefundeerd op bescheidenheid, respect voor hiërarchie en familiewaarden, wat het land intern sterk maakt, maar extern moeilijk verenigbaar. Cultureel gezien bestaan er aanzienlijke verschillen tussen Polen en het Westen. De Poolse samenleving kenmerkt zich door een sterke groepsidentiteit, terwijl in het Westen individualisme steeds meer de overhand neemt, hetgeen resulteert in zichtbaardere polarisatie.
Bezorgdheid leidt tot pessimisme – en dat is onterecht
Tegelijkertijd zorgt de Poolse bescheidenheid ervoor dat de mogelijkheid om te dromen en verandering te bewerkstelligen wordt beperkt, wat ruimte schept voor pessimisme in een land getekend door corruptie en schandalen. Ter vergelijking: in de Verenigde Staten werd na de maanlanding elk kind met enige interesse in de ruimtevaart naar ‘Space Camp’ gestuurd, terwijl een Pools kind pas over astronauten zou mogen spreken nadat het succesvol de volgende generatie SpaceX-raketmotoren heeft ontwikkeld. Ondanks de aanzienlijke sociaal-economische verdeeldheid in de Verenigde Staten, heeft de dynamische en optimistische cultuur, samen met de krachtige kapitalistische drijfveren, een ongekende groei gerealiseerd.
Over het rechtse Polen lijkt echter nog steeds een sluier van communisme te hangen. Desondanks bevindt Polen zich dichter bij de succesformule dan het zich realiseert. Het enige wat nog ontbreekt aan het kapitalistische succes van Polen is ‘the Polish Dream’.