Overwegend rechtse regeringen hebben bepaald geen rechts beleid opgeleverd. Dat komt doordat het voor VVD en CDA te moeilijk was om via een rechtse coalitie te gaan regeren. Een les voor de rechtse kiezer, aldus Rosalie van der Broeck op EW Podium.
Toen de PVV in 2010 als gedoogpartner in het kabinet-Rutte I stapte, werd gesproken van een Regeerakkoord waar rechts Nederland ‘de vingers bij af kon likken’. Het mocht nog geen twee jaar duren. Met onder meer het ‘Polen-meldpunt’ leverde de partij het kabinet vooral gedoe en Kamervragen op, door het vertrek van Hero Brinkman verloor de coalitie haar meerderheid, en toen de PVV in april 2012 haar steun aan het kabinet introk, werd dat ‘vingers aflikken’ al snel het in de eigen vingers snijden.
Ook wanneer de partij als volwaardig coalitiepartner meedeed, ging het niet veel beter. In Limburg, waar gedeputeerden Antoine Janssen en Theo Krebber toetraden tot het college, bezorgde fractievoorzitter Laurence Stassen de coalitiepartners al vanaf dag één kopzorgen door moskeeën als ‘haatpaleizen’ te omschrijven. Toen de twee gedeputeerden alleen onder druk van de gouverneur naar een lunch met de Koningin en de Turkse president kwamen, waarop de fractie haar afkeuring uitsprak, was ook daar de maat vol.
Rechtse coalitie tot nu toe niet mogelijk dankzij PVV
Tel bij dit alles de talloze affaires op met bruinrechtse verledens, alcoholmisbruik en grepen in de kas door PVV-politici, en je begrijpt dat andere partijen weinig zin hebben om met de PVV te gaan regeren. In de jaren na 2012 heeft Wilders bovendien allesbehalve getoond zich serieuzer te willen gaan opstellen. Met de beruchte ‘minder Marokkanen’-uitspraak en onconstitutionele standpunten als het afnemen van het stemrecht van mensen met een dubbel paspoort, blijft zijn partij zichzelf onmogelijk maken.
Anders is dat bij JA21. In tegenstelling tot de PVV lijken affaires en extreme uitspraken aldaar uit te blijven. JA21 kampt wel met een heel ander probleem: het ontbreken van enig beeld van het gewenste soort samenleving. Na jaren is de partij pas recent met een beginselprogram gekomen, waaruit vooral naar voren komt dat niemand daar weet wat zo’n program nou eigenlijk inhoudt. Dat de partij tegen migratie en windmolens is, moge duidelijk zijn, maar wat nou verder de gedeelde filosofie is, mag letterlijk Joost weten.
Rechtse coalitie met JA21 wellicht mogelijk, maar JA21 heeft geen visie
Op het niveau van de Rotterdamse gemeenteraad, waar veel thema’s toch minder ideologisch gekleurd zijn, red je het daar nog wel mee, maar op landelijk niveau is meer visie vereist. In de eerste plaats omdat het gebrek hieraan de partij volstrekt irrelevant maakt zodra het even niet over migratie gaat. Daarnaast ook omdat het ontbreken van een gedeeld verhaal enkel tot interne instabiliteit leidt, zoals de verschillende interne brandbrieven of het recente vertrek van Nicki Pouw-Verweij.
Om Nederland over rechts te besturen is een werkbare zetelmeerderheid nodig, terwijl grofweg 30 van die zetels telkens buitenspel staan. Enerzijds zijn er partijen als de PVV die door hun toon, standpunten en onbetrouwbaarheid zichzelf onmogelijk maken. Anderzijds hoppen rechtse kiezers op basis van welk thema dan populair is, langs partijen als JA21. Eén zo’n partij het kabinet in krijgen, is voor de VVD nog wel mogelijk, maar met meer dan dat zullen andere coalitiepartners nooit akkoord gaan.
Besturen over rechts was steeds niet werkbaar
Dan kun je het partijen als het CDA en de VVD kwalijk nemen dat het te vaak over ‘de toon’ gaat, maar feit is dat die toon voor een significant deel van beide achterbannen wel degelijk een bezwaar is. Wilders weet evengoed dat hij zijn bestuurskansen met iets minder geschreeuw en een iets meer rechtsstatelijk programma significant zou vergroten. Blijkbaar hecht hij er meer waarde aan zijn gedachten ongefilterd te ventileren dan om een stap te zetten naar het verwerkelijken van zijn idealen.
Je zult mij bovendien echt niet horen zeggen dat het CDA en de VVD de afgelopen jaren voor rechtse kiezers hebben geleverd. Zij hebben wel te maken gehad met een politiek landschap waarin besturen over rechts niet werkbaar was en er dus wel concessies over links moesten worden gedaan. Iets wat men bij andere partijen overigens maar al te goed begrijpt.
Rechtse kiezers hebben links beleid aan zichzelf te danken
Toen FVD in Brabant ging besturen, waren een paar debatjes over kerncentrales genoeg om nog ambitieuzere klimaatdoelen op te nemen dan was vereist in het akkoord. Ook in de provincies waar BBB nu bestuurt, is maar al te duidelijk dat coalitievorming geven en nemen vereist. Zo staat in ruil voor wat algemene teksten over thema’s waarover de provincie toch niet gaat, in de meeste akkoorden gewoon dat braaf het landelijke stikstofbeleid wordt gevolgd.
Rechtser beleid vereist een werkbare rechtse meerderheid. Maar zolang kiezers uit de kinderachtige behoefte aan een proteststem of het geloof dat ‘we Nederland nu echt gaan veranderen’ telkens van de ene naar de andere nieuwste partij op rechts springen, zal die werkbare meerderheid er nooit komen. Dan hebben die kiezers het daaruit volgende linkse beleid bovenal gewoon aan zichzelf te danken.