President Donald Trump en farmagigant Pfizer verspreiden sprookjes over medicijnprijzen. Als Europa niet oppast, kan dat grote gevolgen hebben, waarschuwt zorgbestuurder Mark van Houdenhoven in een ingezonden opinie.
De Amerikaanse gezondheidszorg is de duurste ter wereld. Toch hebben veel Amerikanen geen toegang tot zorg. In het land dat zich de hoeder van de vrije markt noemt, zijn geneesmiddelen veel duurder dan bij ons.
Mark van Houdenhoven is lid van de Raad van Bestuur van Treant en verbonden aan de Radboud Universiteit
Zonder te bedenken waarom de prijzen voor geneesmiddelen in de Verenigde Staten zo hoog zijn, verwijt president Donald Trump landen in Europa en de ontwikkelde wereld freeriders te zijn. Profiteurs van Amerikaanse innovaties waarmee Europa volgens hem het ‘socialisme’ subsidieert.
Blijkbaar heeft Trump niet door dat Europeanen heel goed weten wat een vrije markt is. Want op de farmaceutische markt onderhandelen Europese bestuurders aantoonbaar beter om een faire prijs te bedingen.
Toch gebeurt hier iets dat mogelijk verkeerd uitpakt voor alle Europeanen. Want het Trump freerider sprookje (TFS) kan zomaar werkelijkheid worden.
Trump eist dat Amerika minder betaalt voor medicijnen
Meteen nadat Trump op 12 mei het presidentiële decreet Delivering Most-Favored-Nation Prescription Drug Pricing to American Patients had getekend, ging zijn regering in gesprek met de farmaceutische industrie.
Doel? Amerika moet de laagste prijs voor een geneesmiddel betalen vergeleken met andere ontwikkelde landen, zoals die in Europa. Zo niet, dan volgen er acties.
In de Verenigde Staten nam de farmaceutische industrie het TFS gretig over. Dat deed bijvoorbeeld Albert Bourla, de CEO van Pfizer, een Amerikaans bedrijf dat geneesmiddelen ontwikkelt en produceert zoals Lipitor, Viagra en een covid-vaccin.
Bourla liet duidelijk van zich horen tijdens de Goldman Sachs Global Healthcare Conference op 9 juni in Miami, dé ontmoetingsplek voor zorginvesteerders. Tijdens een interview herhaalde Bourla het sprookje.
Pfizer laat Trump het vuile werk doen
Hij beschuldigde het Verenigd Koninkrijk en Duitsland ervan op kosten van de Verenigde Staten mee te liften. Ook drong hij aan op een NAVO-norm voor geneesmiddelen. Hij stelde president Trump voor die norm te eisen.
Op de vraag of Pfizer zich zou terugtrekken uit Europa als de prijzen tussen Europa en Amerika niet dichter bij elkaar komen te liggen – met andere woorden: als de prijzen in Europa niet stijgen – zei hij: ‘I think yes,’ zij het gevolgd door wat nuances. Daarmee chanteert de CEO van Pfizer feitelijk zijn afnemers in Europa. En enigszins lafhartig vraagt hij President Trump deze chantage voor hem uit te voeren.
Anders gezegd: het grotere doel van Pfizer is hogere prijzen in Europa bewerkstelligen, en lagere prijzen in de Verenigde Staten.
Met een minimale omzetgarantie (de NAVO-norm voor geneesmiddelen) garandeert Bourla minimaal dezelfde of waarschijnlijk een hogere winst voor Pfizer en voldoende geld voor research. En dat alles onder het mom dat Pfizer de wereld gezonder maakt.
Jaarrekeningen van Pfizer vertellen een ander verhaal
Daarmee zijn er nu twee sprookjes: Het Trump freeriders-sprookje en het Pfizer-sprookje waarin de farmaceutische gigant Pfizer een weldoener is die de wereld gezonder maakt. Sprookjes spelen zich af in een fantasiewereld. Maar omdat er voor de zorg zoveel op het spel staat, heb ik deze in de echte wereld gekeken naar de jaarrekeningen van Pfizer tussen 2014 en 2025. Dat levert opmerkelijke conclusies en adviezen op.
In die periode heeft Pfizer over de hele wereld ongeveer 646 miljard dollar omzet gerealiseerd. Daarvan is 54 procent buiten de Verenigde Staten verwezenlijkt. De wereldwijde ‘rest’ vormt dus meer dan de helft en is de grootste klantengroep van Pfizer.
De brutowinst bedroeg 72 procent. Daarvan gaat veel geld naar research, ongeveer 104 miljard: 16 procent van de omzet.
Pfizer pompt miljarden in aandeelhouders, niet in zorg
Opvallend is dat Pfizer tegelijkertijd anderhalf keer zoveel uittrekt voor Selling, General and Administrative Expenses (SG&A). Vooral marketing- en verkoopkosten en andere indirecte kosten die niet gebonden zijn aan de productie, in de volksmond: overhead.
Nog opvallender is dat in diezelfde periode circa 128 miljard is besteed aan het terugkopen van aandelen en dividend. Meer dan Pfizer uitgeeft aan R&D. Allemaal geld dat niet terechtkomt bij de zorg, de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen of een lagere prijs voor de Amerikanen.
Bovendien heeft Pfizer in deze periode slechts 2 procent belasting betaald, circa 2,9 miljard dollar. Uiteindelijk is er 45 keer zoveel geld bij de aandeelhouders terechtgekomen als bij de Amerikaanse overheid, door aandeleninkoop en dividend.
Ik heb de uitkomsten van Pfizer in 2024 vergeleken met twee andere bedrijven aan de top van de markt: NVIDIA, producent van computerchips en het meest waardevolle bedrijf ter wereld en En LVMH, wereldwijd het grootste bedrijf in luxeproducten. In 2024 was de omzet van Pfizer ongeveer 63,6 miljard dollar, die van NVIDIA 130,5 miljard dollar en bij LVMH was het 84,7 miljard euro.
Aan research deed LVMH virtueel niets. Pfizer investeerde relatief meer in R&D dan NVIDIA: 17 procent versus 10 procent van de totale omzet.
Medicijnproducent gedraagt zich als luxemerk
Opvallend is dat de SG&A van NVIDIA slechts 3 procent is van de omzet, tegen 23 procent bij Pfizer, respectievelijk 3,5 miljard dollar en 14,7 miljard dollar. In tegenstelling tot LVMH, dat aanzienlijk meer uitgeeft aan SG&A: 37,2 miljard euro (44 procent).
Het is begrijpelijk dat de saleskosten voor luxeproducten hoger zijn. Maar Pfizer lijkt in deze vergelijking meer op LVMH dan op een bedrijf dat is gebaseerd op innovatie en technologie als NVIDIA.
Bovendien betaalt Pfizer in 2024 wereldwijd virtueel geen belasting, terwijl NVIDIA en LVMH respectievelijk 11,2 miljard dollar (13 procent) en 5,2 miljard euro (28 procent) belasting betalen.
Niet Europa is de profiteur, maar Pfizer
Dat in Amerika hogere prijzen worden betaald voor geneesmiddelen, is een feit. Maar dat komt niet door lage prijzen in Europa die Amerikaanse burgers moeten compenseren.
De oorzaak is dat Pfizer extreem veel geld besteedt aan marketing en overhead, daarbij nauwelijks belasting betaalt en meer aan aandeelhouders teruggeeft in plaats van dat geld te besteden aan de toekomst van zorg of aan innovatie.
Mijn advies aan Nederland, aan andere westerse landen én de Europese Commissie is president Trump ertoe aan te zetten de ware freerider aan te pakken. Dat is Pfizer. Spreek een prijs af die vergelijkbaar is met die in Europa. Negeer die belachelijke NAVO-norm voor geneesmiddelen waarvoor Pfizer pleit.
Big Pharma heeft maatschappelijke verantwoordelijkheid
Laat de farmaceutische industrie verantwoordelijkheid nemen voor de samenleving als geheel, niet alleen voor de eigen aandeelhouders. Ook een farmaceutisch bedrijf kan niet bestaan zonder onderdeel te zijn van een maatschappij.
Alleen dan kan er ook in de Verenigde Staten een toekomstbestendig gezondheidssysteem ontstaan met lagere kosten en zorg voor iedereen. Gaan we dit gesprek niet goed aan, dan kunnen sprookjes zomaar onderdeel worden van ons zorgsysteem, met hogere prijzen voor geneesmiddelen in Europa als gevolg.