Waarom krijgen pechstudenten niet de volle mep gecompenseerd?

De wet voor herinvoering van een basisbeurs, die komt er wel. Tijdens het Kamerdebat op woensdag 15 februari was er andermaal brede steun voor aanpassing van het studiefinancieringsstelsel. Over de tegemoetkoming aan studenten die onder het leenstelsel vielen was de oppositie minder tevreden. Kan hun volledige studieschuld niet worden kwijtgescholden?

Minister Robbert Dijkgraaf (D66) legde uit dat er in het coalitieakkoord 1 miljard euro is vrijgemaakt voor de tegemoetkoming. Niet meer en niet minder. Dat komt neer op 1.400 euro per student. Een compensatie is het niet. ‘Als je gaat praten over een tegemoetkoming, dan zeg je: we willen het erkennen, we willen een gebaar maken en we willen ook een substantieel gebaar maken.’

Simpelweg 1 miljard euro roepen, daarmee namen onder meer SP en DENK geen genoegen. ‘Partijen in dit huis, voorgaande regeringen, hebben jongeren voor gemiddeld 27.745 euro in de schulden gestoken door dit leenstelsel,’ reageerde Stephan van Baarle van DENK op René Peters, van coalitiepartij CDA. ‘27.745 euro! En wat krijgen ze ervoor terug: 1.400 euro.’

Op 16 september plaatste Ruud Deijkers de hoogte van studieschulden en de tegemoetkoming die daar tegenover kan staan in perspectief. Lees hieronder waarom hoge schulden lang niet altijd een gevolg zijn van het leenstelsel.

De oude basisbeurs voor studenten op kamers, die in 2015 werd afgeschaft, bedroeg 286,15 euro per maand. Een doorsneeopleiding duurde toen, net als nu, vier jaar. De maximale basisbeurs bedroeg daarom 13.735,20 euro (het maandbedrag maal 48 maanden). Het enige wat studenten daarvoor hoefden te doen, was binnen tien jaar hun diploma halen.

Voor het betalen van het resterende deel van de kosten voor studie en levensonderhoud – de gemiddelde uitwonende student geeft iets meer dan 1.000 euro per maand uit –  werd de verantwoordelijkheid gelegd bij de studenten en hun ouders. En als ouders te weinig verdienden, dan legde de overheid een aanvullende beurs bij.

Boven op de basisbeurs en eventuele aanvullende beurs konden studenten voordelig zeven jaar lang geld bijlenen. Studieschulden bestonden al voor het leenstelsel.

Wat er met de invoering van het leenstelsel per 1 september 2015 vooral veranderde, was dat studenten geen basisbeurs meer kregen. Zij kregen in het uiterste geval dus 13.735,20 euro minder cadeau tijdens hun gehele studieperiode dan hun voorgangers.

Meer schuldenaren, dat is logisch

Wat vertellen de studieschuldcijfers die het CBS publiceerde over de gevolgen van het leenstelsel? Dat is lastig te zeggen. Het aantal schuldenaren is toegenomen van ruim 1 miljoen in 2015 tot 1,6 miljoen in 2022. Van hen zullen velen zijn gaan lenen om het verlies van de basisbeurs te compenseren.

Maar het totaalaantal studenten groeide vanaf 2015 ook explosief. En in de statistieken worden oud-studenten meegerekend die hun schuld nog niet hebben afgelost: dat vertroebelt het beeld van wat studenten uit verschillende ‘cohorten’ leenden tot aan hun afstuderen.

Nog een verklaring voor de toename van het aantal studenten en alumni met een schuld is dat zij tijdens de coronapandemie soms noodgedwongen moesten stoppen met hun bijbaan. Daarbij moet worden opgemerkt dat er tijdens de lockdowns ook minder geld stukgeslagen kon worden in de studentenkroegen of aan backpacken in Thailand.