De zon helemaal mijden om huidkanker te voorkomen? Matige blootstelling aan de zon blijkt juist goed voor je.
Goed smeren is al jarenlang het devies om de kans op huidkanker te minimaliseren. In sommige landen gaan ze zelfs nog een stap verder. In Australië en Nieuw-Zeeland werd in de jaren tachtig het geheugensteuntje Slip-Slop-Slap geïntroduceerd: slip on a shirt, slop on some sunscreen, and slap on a hat. Trek een shirt aan, smeer zonnebrandcrème op en zet een hoed op.
Dat is nog altijd een goed advies. Maar uit steeds meer onderzoeken blijkt dat zonlicht ook de kans op het ontwikkelen van bepaalde ziektes juist kan verkleinen. Hoe om te gaan met deze ogenschijnlijk tegenstrijdige informatie?
Vitamine D-supplementen werken niet
‘Ik snap de verwarring heel goed,’ zegt Jetske Ultee (52), onderzoeksarts in de cosmetische dermatologie en oprichter van stichting Sunwiser. ‘Al jaren is bekend dat uv-straling de grootste veroorzaker is van huidkanker. Maar er is ook steeds meer bewijs dat het waarschijnlijk juist goed is voor je gezondheid om regelmatig beschermd te worden blootgesteld aan zonlicht.’
Wetenschappers zijn het er al decennia over eens dat zonlicht gezondheidsvoordelen geeft. De zon is de belangrijkste bron van vitamine D. Mensen met een vitamine D-tekort hebben een verhoogd risico op het krijgen van een beroerte, hartaanval, diabetes, kanker, de ziekte van Alzheimer, depressie, botontkalking – om een paar voorbeelden te noemen.
Het lag daarom voor de hand om aan te nemen dat vitamine D verantwoordelijk is voor deze uitkomsten en dat het nemen van supplementen gezondheidsvoordelen kan opleveren. Maar een grootschalige studie, waarin de helft van de proefpersonen vitamine D-supplementen kreeg en de andere helft een placebo, wees iets heel anders uit. Nadat de deelnemers een paar jaar waren gevolgd, concludeerden de onderzoekers in 2018 in The New England Journal of Medicine dat ‘de zon in een pil’ geen gezondheidsvoordelen oplevert.
Advies verschilt per huidtype
Mensen moeten dus echt aan zonlicht worden blootgesteld om te profiteren van de gezondheidseffecten. ‘En dat maakt het lastig,’ zegt Ultee. ‘We weten op dit moment nog niet wat de optimale zonblootstelling is. En dat verschilt ook nog eens per persoon. Het hangt bijvoorbeeld af van je huidtype, maar ook van waar je woont.’
Zo heeft Australië een nieuw zonadvies omarmd: mensen met een lichte, olijfkleurige huid en andere risicofactoren, worden geadviseerd om uiterst voorzichtig te zijn: stel de huid zo min mogelijk bloot aan de zon. Mensen met een olijfkleurige of lichtbruine huid kunnen moeten pas zonnebrandcrème gebruiken als de uv-index (een maat voor de zonkracht) ten minste 3 is – wat in Australië de meeste dagen van het jaar het geval is. Mensen met een donkere huid hebben alleen zonnebrandcrème nodig voor langere uitstapjes in de felle zon.
‘Als de uv-index 1 of 2 is, is de kans klein dat je verbrandt als je kort onbeschermd in de zon bent,’ zegt Ultee, die zelf een zonnebrandcrèmelijn heeft. ‘In de zomerzon wordt het een ander verhaal: dan is de zon krachtiger en loop je veel meer risico op zonverbranding. En hoe lichter je huid, hoe sneller er zonschade optreedt.’
Ook van invloed zijn omgevingsfactoren, zoals reflecterend zand en water. ‘In zuidelijkere landen is de zon ook nog eens veel krachtiger. Dat zorgt er allemaal voor dat je sneller verbrandt en dat wil je echt voorkomen. Weet verder dat een gebruinde huid betekent dat je huid schade heeft opgelopen.’
Tweesnijdend zwaard
Naast dat de zon de belangrijkste vitamine D-bron is, heeft zonlicht nog een effect op het lichaam: het dempen van de activiteit van de afweercellen. Dat is een tweesnijdend zwaard. Het immuunsysteem beschermt tegen ziektemakers en lichaamsvreemde stoffen, dat wil je niet temperen. Ultee: ‘Tegelijkertijd is het afzwakken van een overactief immuunsysteem soms juist nuttig, omdat dit de kans op het ontwikkelen van auto-immuunziektes kan verkleinen.’
Dit effect wordt nu gezien als de reden waarom blootstelling aan de zon helpt bij het voorkomen of verbeteren van veel auto-immuunziektes, waaronder multiple sclerose, type 1 diabetes en reumatoïde artritis. Het verklaart ook hoe het kan dat andere aandoeningen met een overdreven ontstekingsreactie, zoals astma en allergieën, lijken te verbeteren door blootstelling aan de zon.
Het Nederlandse zonadvies
Nederlanders doen er nog altijd goed aan om het advies van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) op te volgen, zegt Ultee. Dat betekent: de onbedekte huid beschermen met uv-kleding vanaf uv-index 3, en een hoed of pet dragen. De dan nog onbedekte huid smeer je in met minstens factor 30, liefst met een zogeheten uv-A-filter.
‘Dit is een prima advies,’ zegt de arts, ‘maar de nieuwste wetenschappelijke inzichten geven aan dat het echt belangrijk is om regelmatig naar buiten te gaan.’ De zon helemaal mijden, is dus geen goed idee.
En ga je op zonvakantie? Bescherm je huid dan extra goed. Ultee: ‘Juist korte, intense periodes met zonblootstelling vergroten de kans op het ontwikkelen van huidkanker.’
Schrijf u in voor onze ochtendnieuwsbrief
Abonneer u op de gratis nieuwsbrief EW Ochtend en start de dag scherp met de belangrijkste artikelen over politiek, economie en buitenland.
