De feiten: Grote glyfosaatstudie uit 2000 teruggetrokken
Bron: Foodlog, ScienceDirect, Regulatory Toxicology and PharmacologyIn 2000 publiceerden onderzoekers Gary Williams, Robert Kroes en Ian Munro een invloedrijk artikel over het omstreden bestrijdingsmiddel glyfosaat in het wetenschappelijke tijdschrift Regulatory Toxicology and Pharmacology. Maar nu is die publicatie ingetrokken. Dat schrijft Dick Veerman, hoofdredacteur van Foodlog.
‘Geen gezondheidsrisico’s glyfosaat’
Williams, Kroes en Munro maakten een grote literatuuranalyse van beschikbare studies over glyfosaat en Roundup (een onkruidverdelger), waarvan glyfosaat een van de actieve bestanddelen is. Op basis van deze review concludeerden ze dat glyfosaat en Roundup volgens de toen beschikbare gegevens geen gezondheidsrisico’s voor mensen zouden vormen, bij regulier gebruik.
De studie gold jarenlang als een complete veiligheids- en risicoanalyse van glyfosaatgebruik waar vooral bedrijven en toezichthouders blij mee waren.
Belangenverstrengeling
Het artikel, met de titel ‘Safety Evaluation and Risk Assessment of the Herbicide Roundup and Its Active Ingredient, Glyphosate, for Humans’, is op initiatief van de huidige hoofdredacteur van Regulatory Toxicology and Pharmacology – de Nederlandse toxicoloog Martin van den Berg – teruggehaald.
Op ScienceDirect, de wetenschappelijke database die onderdeel is van de Brits-Nederlandse wetenschappelijke uitgeverij Elsevier, legt Van den Berg uit waarom.
Een van de redenen is de inmenging van Monsanto (tegenwoordig Bayer) in het artikel. Medewerkers van het chemiebedrijf zouden delen van de tekst hebben geschreven zonder als co-auteur te worden erkend. Dit ondermijnt de wetenschappelijke onafhankelijkheid.
Zorgen over veilig gebruik glyfosaat
Bovendien zouden de conclusies over de veiligheid van gebruik van glyfosaat zijn gebaseerd op ongepubliceerde Monsanto-studies. De auteurs verwerkten geen andere langlopende toxiciteits- en carcinogeniciteitsstudies (hoe kankerverwekkend iets is) die al beschikbaar waren. Waarom deze niet zijn meegenomen, is onduidelijk.
‘Er zijn zorgen over het auteurschap, de geldigheid van de onderzoeksbevindingen, de manier waarop de bijdragen van auteurs en de studiesponsor zijn weergegeven, en mogelijke belangenconflicten,’ schrijft Van den Berg.
‘De enige nog levende auteur, Gary M. Williams, heeft ondanks herhaald verzoek geen reactie gegeven. Daarom is het artikel formeel ingetrokken, conform de COPE-richtlijnen (Comité voor Publicatie-ethiek) na uitvoerig onderzoek.’
Lees ook: Kanker bij ratten? Nieuwe glyfosaatstudie rammelt aan alle kanten
Wie zegt wat over de glyfosaatstudie
Bron: Foodlog, X- ‘Als (mede)hoofdredacteur wil ik benadrukken dat deze intrekking geen standpunt inhoudt in het lopende debat over de kankerverwekkendheid van glyfosaat of Roundup, maar voortvloeit uit het strikt naleven van de COPE-richtlijnen,’ schrijft hoofdredacteur Martin van den Berg in een hoofdredactioneel commentaar.
- ‘Het terugtrekken van de glyfosaat-review is behoorlijk opzienbarend, omdat het gaat om een artikel dat ruim twee decennia een centrale rol heeft gespeeld in wetenschap, beleid en rechtszaken,’ schrijft hoofdredacteur van Foodlog Dick Veerman.
- ‘Een 25 jaar oude review. Daarna zijn er nog stapels onderzoeken gedaan naar de veiligheid van glyfosaat. Het feit dat deze review op procedurele gronden is teruggetrokken, heeft feitelijk geen consequenties voor de beoordeling van glyfosaat,’ schrijft wetenschapsjournalist Arnout Jaspers op X.
EW's visie: Intrekking toont noodzaak transparantie in wetenschap
Door: Laurien Onderwater, redacteur VooruitgangsgeloofHet intrekken van het artikel door hoofdredacteur en toxicoloog Martin van den Berg verdient lof. Retractie is nooit leuk, maar helaas soms nodig. Het is alleen jammer dat het zo lang heeft geduurd voor de mankementen van de studie aan het licht kwamen.
Opheldering dankzij nieuwe studie glyfosaat
Bij navraag hoe dit kan, antwoordt Van den Berg: ‘Het artikel van Kaurov en Oreskes dit jaar, gaf de doorslag. Deze auteurs hebben informatie gegeven uit rechtszaken in de Verenigde Staten, die bij mij en Elsevier (niet deze website, red.) niet bekend waren. Op grond hiervan heb ik als hoofdredacteur besloten om in samenwerking met Elsevier een eigen onderzoek naar de betrouwbaarheid en integriteit van dit artikel te doen.’
Van den Berg was in de betreffende periode geen hoofdredacteur van Regulatory Toxicology and Pharmacology.
In september publiceerden de onderzoekers Alexander Kaurov en Naomi Oreskes in Environmental Science & Policy dat er bij het glyfosaatartikel sprake was van corporate ghostwriting: een publicatie die als onafhankelijk wetenschappelijk werk werd gepresenteerd, terwijl chemiebedrijf Monsanto de tekst grotendeels schreef. Als iets het vertrouwen in de wetenschap schaadt, is het precies dit soort constructies.
Vertrouwen in wetenschap over glyfosaat beschadigd
De retractie van de invloedrijke review van Williams, Kroes en Munro laat zien dat wetenschap staat of valt met transparantie. Onderzoek moet controleerbaar zijn: anderen moeten kunnen nagaan op welke data conclusies rusten, welke keuzes zijn gemaakt en wie feitelijk verantwoordelijk was voor het schrijven.
Ontbreekt die controleerbaarheid, dan beschadigt dat niet alleen één artikel, maar het vertrouwen in het wetenschappelijke proces als geheel. En dat is extra zorgelijk in een tijd waarin wetenschap steeds vaker wordt weggezet als mening.
Meest geciteerde glyfosaat-studie
Extra pijnlijk is dat juist dit artikel behoort tot de meest geciteerde studies over glyfosaat wereldwijd. Het werd veelvuldig aangehaald door andere onderzoekers én door instanties die verantwoordelijk zijn voor gezondheids- en voedselveiligheidsbeoordelingen. Dat vergrootte het gewicht van de publicatie aanzienlijk.
Betekent retractie dan ook dat het buiten kijf staat dat glyfosaat schadelijk is voor de gezondheid? Dat niet. Die beoordeling blijft aan de bevoegde autoriteiten, zoals het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).
Ook Van den Berg doet hier geen uitspraak over: ‘Als hoofdredacteur neem ik geen standpunt in over het wel of niet kankerverwekkend zijn van dit herbicide. Ik ga slechts over de wetenschappelijke integriteit en de onafhankelijkheid van de auteurs ten opzichte van Monsanto.’
Dick Veerman van Foodlog zegt erover: ‘De rol van het wetenschappelijke artikel is nu verleden tijd, waardoor de discussie over glyfosaat in nieuw vaarwater komt.’
Transparantie moet centraal staan in glyfosaatwetenschap
Het feit dat de onderzoekers selectief waren in welke studies ze meenamen, verandert dus niet per definitie de conclusie, maar plaatst wel een schaduw over het proces dat tot die conclusie leidde. Een resultaat kan inhoudelijk juist zijn, maar zonder volledig zicht op de onderliggende data, belangen en werkwijze blijft het vertrouwen broos.
De retractie laat zien dat het wetenschappelijke systeem zichzelf uiteindelijk corrigeert, maar benadrukt vooral dat problemen kunnen worden voorkomen wanneer transparantie vanaf het begin centraal staat.