De feiten: Chip en hightechbril geven zicht deels terug
Bron: The New England Journal of MedicineWetenschappers onder leiding van hoogleraar oogheelkunde Frank Holz van de universiteit van Bonn in Duitsland, kunnen bijna-blinden deels hun zicht teruggeven dankzij een innovatieve behandeling.
Netvliesveroudering
De behandeling is er voor mensen die lijden aan droge leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD), ook wel netvliesveroudering genoemd. Het is een aandoening van het middelste gedeelte van het netvlies, de zogeheten macula, die de lichtgevoelige cellen bevat. Deze gespecialiseerde cellen zetten licht om in elektrische signalen, waardoor we kunnen zien.
Bij droge LMD sterven de lichtgevoelige cellen af doordat afvalstoffen zich onder het netvlies ophopen. Het gevolg is dat uit het centrale gezichtsveld stukjes wegvallen die de patiënt gebruikt om scherp te stellen op details, zoals letters of gezichten.
Ongeneeslijk
Het perifere gezichtsveld – alles wat iemand ziet zonder de ogen of het hoofd te bewegen, ook wel omgevingszicht genoemd – blijft vaak wel goed. Patiënten zijn dus niet volledig blind, maar zien zwarte schijven met daaromheen onscherp beeld.
Naar schatting treft LMD wereldwijd 5 miljoen mensen. De ziekte komt vooral voor bij zestigplussers en is nog niet te genezen.
Geïmplanteerde chip
De innovatie bestaat uit een chip van 2 bij 2 millimeter, die door een chirurg onder het netvlies wordt geplaatst, en een hightech-camerabril, door de patiënt te dragen. De bril is verbonden met een zakcomputer die de camerabeelden omzet in infraroodbeelden.
De geïmplanteerde chip bevat bijna 400 pixels die de infraroodbeelden omzetten in elektrische prikkels, ongeveer op dezelfde manier als de lichtgevoelige cellen dat doen. In de hersenen worden deze elektrische prikkels verwerkt als natuurlijke beelden, zodat de patiënt weer dingen kan waarnemen.
Oefening baart kunst
De oogprothese is getest op 38 patiënten uit 5 Europese landen, onder wie één proefpersoon uit Nederland. Zij moesten eerst leren om de kunstmatige beelden en het omgevingszicht te combineren. Toen ze dat onder de knie hadden, konden veel van hen (26 van de 38) weer boeken, voedseletiketten en metroborden lezen.
De groep internationale wetenschappers publiceerde onlangs over de nieuwe behandeling in het tijdschrift The New England Journal of Medicine.
Wie zegt wat over deze medische innovatie?
Bron: De Volkskrant, NRC, The Guardian- ‘Deze technologie is elegant en veelbelovend, maar werkt alleen voor patiënten bij wie er nog een verbinding is tussen het oog en de hersenen’, zegt hoogleraar neurofysiologie Pieter Roelfsema (60), werkzaam aan het Nederlands Herseninstituut, tegen EW.
- ‘Het is een mooie ontwikkeling dat deze groep patiënten een zekere mate van zicht kan terugkrijgen,’ zegt hoogleraar oogheelkunde Camiel Boon, werkzaam aan het Amsterdam UMC en het LUMC, tegen de Volkskrant.
- ‘Het nut hangt sterk af van iemands levensstijl. Iemand die graag leest zal meer profiteren van een hersteld centraal gezichtsveld dan iemand die vooral buiten actief is,’ aldus netvlieschirurg Koen van Overdam van het Erasmus MC in Rotterdam tegen NRC. Van Overdam is betrokken bij de studie en bracht drie jaar geleden een chip aan in het oog van de enige Nederlandse deelnemer.
- ‘Alle eerdere pogingen om zicht te bieden met prothetische apparaten resulteerden in lichtgevoeligheid, niet echt in waarneming van vormen,’ stelt hoogleraar oogheelkunde Daniel Palanker, een van de onderzoekers, in een persbericht van Stanford Medicine. ‘Wij zijn de eersten die vormwaarneming bieden.’
- ‘Het heeft een groot verschil gemaakt’, zegt Sheila Irvine, een van de deelnemers aan de studie die een chip geïmplanteerd kreeg, tegen The Guardian. ‘Het is een nieuwe manier van kijken met je ogen, en het was ongelooflijk spannend toen ik voor het eerst een letter begon te zien. Het is niet eenvoudig, opnieuw leren lezen, maar hoe meer uren ik erin steek, hoe meer ik oppik.’
- ‘Het terugkrijgen van het vermogen om te lezen is een enorme verbetering van hun levenskwaliteit, het verhoogt hun stemming en helpt hun zelfvertrouwen en zelfstandigheid te herstellen’, zegt netvlieschirurg Mahi Muqit, een van de onderzoekers van de studie, over de testpersonen in een persbericht van University College London.
EW's visie: Goed dat hier veel onderzoek naar wordt gedaan
Door: Laurien Onderwater, redacteur VooruitgangsgeloofDe oogprothese, die wetenschappers hebben gepubliceerd in The New England Journal of Medicine, kan op talrijke enthousiaste reacties rekenen. En terecht. Dat veel patiënten weer kunnen lezen, is een grote verbetering van hun levenskwaliteit.
Uit verschillende studies is gebleken dat lezen een van de dingen is die patiënten met progressief gezichtsverlies het meest missen.
Bijwerkingen
Zoals bij elke medische innovatie zijn er ook risico’s. De implantatie van de chip, die onder het netvlies wordt geplaatst, leidde bij ongeveer de helft van de deelnemers tot complicaties zoals verhoogde oogdruk, bloedingen of zelfs loslating van het netvlies.
Maar deze bijwerkingen zijn grotendeels goed behandelbaar gebleken en binnen twee maanden verdwenen. Bovendien kunnen bij elke netvliesoperatie complicaties optreden.
Hogere resolutie
Op dit moment biedt de prothese alleen zwart-witzicht met een beperkte resolutie – minder dan 400 pixels. Lezen gaat daardoor nog stroef en details blijven vaag.
Maar de onderzoekers zitten niet stil: er liggen plannen voor chips met 10.000 pixels, die een veel scherper en vloeiender beeld moeten geven. Ook de slimme bril die bij het systeem hoort, krijgt een upgrade, die hem gebruiksvriendelijker maakt.
Daarnaast onderzoeken de wetenschappers of deze technologie ook kan helpen bij andere netvliesaandoeningen. Dat zou het effect van de innovatie nog vergroten.
Hoopvolle toekomst
Ondanks de beperkingen van het huidige ontwerp, zei tweederde van de deelnemers aan het onderzoek tevreden of zelfs zeer tevreden te zijn over de oogprothese. Voor velen maakte die niet alleen dat ze weer letters konden onderscheiden, maar ook dat ze weer zelfstandiger werden.
Lange tijd leek het geheel of gedeeltelijk herstellen van het gezichtsvermogen onmogelijk voor blinden en slechtzienden. Maar dit onderzoek toont – evenals veel andere studies op dit gebied die nog niet zijn afgerond – dat dit niet langer sciencefiction is. En dat geeft reden tot optimisme.
Verdere verdieping: Herseninstituut wil ook blinden weer laten zien
Bron: Pieter Roelfsema, Nederlands HerseninstituutHet Nederlands Herseninstituut doet ook veel onderzoek naar hoe blinden en slechtzienden (weer) kunnen zien. Hoogleraar neurofysiologie Pieter Roelfsema was tussen 2007 en 2023 directeur van het Herseninstituut en leidt daar nu de Visie & Cognitie groep.
Dit team bestudeert onder meer de hersenmechanismen van visuele waarneming. Een van de doelen is om een visuele prothese te ontwikkelen die blinden door hersenstimulatie weer in staat stelt om te zien.
Oogzenuw werkt niet meer
‘Bij de meeste blinde mensen gaat de verbinding tussen het oog en de hersenen verloren en is de oogzenuw niet meer functioneel. Er lopen geen signalen meer doorheen. Zodra dit het geval is, helpt een chip in het oog natuurlijk niet.’
‘Wij ontwikkelen een prothese voor de hersenen. Patiënten met een niet-functionerende oogzenuw zouden hiermee in de toekomst juist wel kunnen worden geholpen. Dat is dus het belangrijkste verschil: een chip in het oog als de oogzenuw nog werkt en in de hersenen als dat niet meer zo is.’
Is een total bodyscan de investering waard?