De feiten: Koloniaal verleden overheerst in Canon van Amsterdam
Bron: Gemeente AmsterdamHet Amsterdamse gemeentebestuur oordeelde dat het tijd was voor een herijking van de Canon van Amsterdam. De vorige dateerde uit 2008 en in de tussentijd zouden nieuwe wetenschappelijke inzichten en methodes een ander licht hebben geworpen op de geschiedenis van de stad.
Zo is het alledaagse leven en de rolverdeling tussen man en vrouw in het historische Amsterdam beter in kaart gebracht, dankzij de digitalisering van het kilometerslange notarieel stadsarchief. Ook zijn er nieuwe onderzoeken verricht naar de banden tussen het kolonialisme en de lokale geschiedenis van de stad.
Koloniaal verleden komt vaak terug in de canon
Dat leidt er onder meer toe dat vensters over de VOC en WIC, maar ook bijvoorbeeld over Artis, de grachtengordel of buitenhuizen, nu ook gaan over kolonialisme en de doorwerking daarvan in de stad.
‘Juist om aan te tonen dat die zaken onlosmakelijk verbonden zijn,’ zegt Paul Knevel (64), universitair hoofddocent publieksgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van de commissie die deze canon heeft samengesteld, tegen EW.
Twee andere vensters, getiteld ‘Amsterdam en Suriname’ en ‘De koloniale stad’, handelen vrijwel uitsluitend over de relatie tussen Amsterdam en het koloniale verleden.
Geen venster meer voor bekende Amsterdammers
Wat verder opvalt is dat Amsterdammers als Theo van Gogh en Johan Cruijff geen eigen venster meer hebben. In plaats daarvan eisen de verhalen van gewone of onderdrukte Amsterdammers nadrukkelijker hun plek op in de hernieuwde canon.
Zo wordt de moord op Van Gogh wel aangestipt in een venster over racisme en discriminatie, maar duidelijk in ‘canon nieuwe stijl’. Namelijk door de precaire positie van minderheden te accentueren: ‘Na 11 september 2001 (“9/11”) en de moord op Theo van Gogh in 2004, wordt migratie steeds sterker als “probleem” neergezet, terwijl Amsterdam zonder migratie niet zou functioneren.’
Meer aandacht voor de natuur in Canon van Amsterdam
Tot slot is er ook meer aandacht voor de natuur: twee nieuwe vensters over water en ecologie vormen respectievelijk het begin- en eindpunt van deze canon.
Helemáál op het eind is overigens nog een venster opengelaten. Lezers kunnen daar naar eigen believen zelf historische gebeurtenissen aan toevoegen. Alles wat niet in de canon wordt behandeld – of kritischer gezegd: alle steken die er zijn laten vallen – kunnen zo opgevangen worden door dit laatste, open venster.
Wie zegt wat over de Canon van Amsterdam?
Bron: De Kanttekening- Volgens Koen Kleijn, hoofdredacteur van Ons Amsterdam, legt de canon in te veel vensters ‘de nadruk op koloniale misstanden en handel, waardoor het geheel een ideologische ‘dreun’ krijgt’, zo staat in De Kanttekening.
- Hij legt uit: ‘In het venster De grachtengordel staat dat deze grachtenpanden grotendeels zijn gebouwd met kapitaal dat werd verdiend met producten van plantages waar tot slaaf gemaakten het zware werk verrichtten. Dat klopt, maar er werd ook veel geld verdiend aan de walvisvaart en de handel in graan en hout. Inkomsten die niets met de koloniën te maken hadden. Door dat niet te noemen, wek je een te eenzijdige indruk.’
- Paul Knevel, voorzitter van de Canon-commissie, tegen EW over de keuze om bekende Amsterdammers als Theo van Gogh en Johan Cruijff geen eigen venster meer te geven: ‘Als je een persoon een eigen venster geeft, plaats je zo iemand op een voetstuk. Je maakt er een standbeeld van. Zo van: kijk, dit is een uitzonderlijk figuur.
- ‘Dan moet je vervolgens in de tekst gaan uitleggen dat iemand onderdeel is van een groter geheel. We hebben besloten om dat om te draaien. We zetten mensen niet meer op een voetstuk, maar kiezen ervoor om te laten zien dat bij bepaalde thema’s mensen een grote rol spelen – maar altijd als onderdeel van een groter geheel.’
EW’s visie: Activistische toon in canon leidt af
Door: Wessel Wierda, online redacteurEr lijkt de opstellers van de canon veel aan gelegen om de donkere kanten van de stadsgeschiedenis te benadrukken. Dat past natuurlijk in een bredere trend.
Exemplarisch is het langzaamaan verdwijnen van de term ‘de Gouden Eeuw’, tot voor kort een gebruikelijke benaming voor de 17e eeuw in Nederland. Of de uitlegbordjes bij standbeelden van Jan Pieterszoon Coen en Michiel de Ruyter, met informatie over de door hen gepleegde misstanden.
Maar in deze Canon van Amsterdam mag het allemaal een onsje minder. Steeds weer stuit je op een nieuwe koloniale misstand, dat komt de leesbaarheid niet ten goede. Bovendien wordt er soms aan voorbijgegaan dat de Oostzeehandel een minstens zo belangrijke rol speelde bij de totstandkoming van de rijkdom in Amsterdam.
Activistische passages in de Canon van Amsterdam
Problematischer wordt het als er ronduit activistische passages in een historisch overzichtswerk sluipen. Neem een zin als: ‘Waar “Vol is vol” ooit nog een schokkende racistische leus was, is racistisch taalgebruik inmiddels in brede kringen genormaliseerd en wordt er openlijk gediscussieerd over het strafbaar stellen van hulp aan illegale vluchtelingen.’
Het strafbaar stellen van hulp aan illegale vluchtelingen lijkt hier gelijkgesteld te worden aan racisme – een thema waar in politiek Den Haag onlangs nog breeduit over gedelibereerd werd. Maken al die Kamerleden zich dan schuldig aan racistische leuzen, is dat de suggestie van deze canon?
‘Keihard politieoptreden’
Ook binnen het venster ‘Breekbaar protest’– over demonstraties in de stad – ontvouwt zich een minstens zo twijfelachtige passage. ‘(…) studenten van de Universiteit van Amsterdam bezetten universiteitsgebouwen en zetten tenten op uit protest tegen het genocidale Israëlische optreden in Gaza. De politie treedt soms keihard op. De acties leiden herhaaldelijk tot felle publieke reacties.’
Geen woord over de vernielingen die deze demonstranten aan hun eigen universiteit aanbrachten. De UvA constateerde miljoenen aan schade, dat kan de negenkoppige commissie – waarvan ongeveer de helft UvA-docent – toch niet zijn ontgaan? In plaats daarvan eist vooral het optreden van de politie de aandacht op.
Verdere verdieping: De Canon van Nederland moet wijken
Bronnen: NRC, HistoriekMedio november werd bekend dat het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem de Canon van Nederland als vaste tentoonstelling in het museum schrapt. In de plaats komt een expositie over de geschiedenis van het dagelijks leven in Nederland, met aandacht voor zaken als identiteit, afkomst, status en zelfbeeld – gemodelleerd naar de nieuwe Canon van Amsterdam.
De Canon van Nederland in het Openluchtmuseum was in zekere zin het officieuze uitvloeisel van het nooit gerealiseerde plan voor een Nationaal Historisch Museum.
Dat museum zou een overzicht van de Nederlandse geschiedenis moeten geven, maar zware financiële lasten en onenigheid over waar het museum moest komen, maakten realisatie van het plan onmogelijk.
Onze geschiedenis is te belangrijk om aan de elite over te laten