Imane Khelif baart opzien op de Olympische Spelen met een mannelijke verschijning. Haar intersekse aard geeft de Algerijnse bokser een biologisch voordeel. Geslachtstests kunnen een faire competitie bevorderen, schrijft Gerry van der List.
Het is triest. De meest besproken deelnemer aan de Olympische Spelen in Parijs is niet Léon Marchand, Novak Djokovic, Femke Bol of een andere sporter die een grootse prestatie heeft geleverd. Nee, meer aandacht dan wie dan ook trekt een Algerijnse bokser van wie buiten de bokswereld tot voor kort praktisch niemand had gehoord. Imane Khelif, die al verzekerd is van een medaille bij het vrouwenboksen, baart wereldwijd opzien met een weinig feminien aandoende verschijning.
De mondiale opwinding begon donderdag 1 augustus toen de Italiaanse Angela Carini al na 46 seconden huilend opgaf tegen Khelif. Ze zei voor haar leven te vrezen na twee harde klappen te hebben moeten incasseren. Het werd een internationale politieke rel.
De Italiaanse vicepremier Matteo Salvini zei het een schande te vinden dat ‘transvrouwen’ aan een vrouwencompetitie mochten deelnemen. En premier Giorgia Meloni gaf te kennen dat vrouwelijke sporters beschermd dienen te worden tegen concurrenten met mannelijke genetische kenmerken.
In Algerije lieten ze dit natuurlijk niet over hun kant gaan. President Abdelmadjid Tebboune sprak openlijk zijn steun uit voor Khelif en bedankte haar, omdat ze Algerije en de Algerijnse vrouwen eer zou hebben bewezen.
Onbillijk voordeel
Op sociale media ging het vanzelfsprekend helemaal los. J.K. Rowling scoorde 116 miljoen views met een commentaar op X bij een foto van Khelif en een snikkende Carini. De Schotse schepper van Harry Potter spuwde haar gal over ‘de grijns van een man die weet dat hij wordt beschermd door een misogyne sportorganisatie en geniet van het leed van een vrouw die hij zojuist op het hoofd heeft geslagen en wier levensambitie hij zojuist heeft verbrijzeld’.
Rowling kreeg veel bijval. Begrijpelijk. Khelif oogt, net als de Taiwanese concurrent Lin Yu-ting, dermate mannelijk dat van een onbillijk voordeel in de boksring sprake lijkt.
Probleem van het bezwaar van de tegenwoordig door transgenders geobsedeerde Rowling en haar medestanders is dat Khelif niet zomaar als een man en zeker niet als een transvrouw kan worden gekwalificeerd. De Algerijnse is, voor zover bekend, geboren als vrouw en heeft geen geslachtsoperatie ondergaan, een ingreep die in haar geboorteland sowieso niet bepaald wordt aangemoedigd en gefaciliteerd. Waarschijnlijk – de betrokkene doet er zelf geen uitspraken over – is Khelif intersekse.
Inwendige testikels
Wie denkt dat dit weer iets nieuws en raars van het woke-tijdperk is, heeft het mis. Nederland kreeg vlak na de Tweede Wereldoorlog al te maken met geslachtelijke verwarring. Toen weigerde de hardloopster Foekje Dillema, die een geduchte concurrente leek te worden voor de legendarische Fanny Blankers-Koen, een geslachtskeuring te ondergaan.
De Friezin werd vervolgens voor het leven geschorst. Later zou blijken uit DNA-onderzoek dat zij zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken bezat. Dit geldt vermoedelijk ook voor Caster Semenya. De Zuid-Afrikaanse hardloopster won goud op de 800 meter op de Olympische Spelen in Londen (2012) en Rio de Janeiro (2016). Andere atletes klaagden over oneerlijke concurrentie, omdat Semenya driemaal zoveel lichaamseigen testosteron heeft als de modale vrouw. Dit vormde mede voor de Internationale Atletiekfederatie aanleiding scherpere eisen te stellen wat betreft het testosteronniveau.
Semenya werd, als ‘mannelijke atleet met vrouwelijke geslachtskenmerken’, gedwongen medicatie te slikken. Zij weigerde omdat haar fysieke eigenschappen door God gegeven zouden zijn. Ze stapte naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, dat haar gelijk gaf en de atletiekfederatie betichtte van discriminatie.
Te simpele voorstelling
Het is, kortom, een ingewikkelde kwestie. Ingewikkelder dan Raisa Blommestijn doet geloven. Terwijl de radicaal rechtse activiste bezig was met het plegen van een coup bij het omroepje Ongehoord Nederland, vond ze nog tijd een blik te werpen op ‘de walgelijke schertsvertoning die zich Olympische Spelen noemt’.
Op X legde zij vervolgens uit dat iemand met XY-chromosomen een man is en iemand met XX-chromosomen een vrouw. Dat is te simpel. Bij iemand met twee X-chromosomen, een vrouw dus, kan bijvoorbeeld een klein stukje Y aanwezig zijn, dat zorgt voor de vorming van het mannelijk hormoon testosteron.
Een verstoorde geslachtsontwikkeling
Het is lastig allemaal. In het verleden gingen tal van olympische medailles naar vrouwen uit het Oostblok die zoveel beharing op het gezicht hadden dat wel duidelijk was dat ze hun podiumplek niet alleen aan hard trainen te danken hadden. Maatregelen tegen doping voorkomen dit tegenwoordig.
Ook in het geval van transatleten zijn nuttige regels uitgevaardigd. De Internationale Atletiekfederatie heeft bepaald dat geboren mannen niet mogen meedoen aan vrouwenwedstrijden indien ze hun lichamelijke transformatie pas na de puberteit hebben ondergaan.
Maar het wordt anders als het mogelijke voordeel niet voortkomt uit bewuste ingrepen, maar uit een zogeheten DSD, een disorder of sex development, een verstoorde geslachtsontwikkeling. Vanzelf ontwikkelt een vrouw daardoor mannelijke geslachtskenmerken die op het sportveld een biologische voorsprong kunnen opleveren.
Belang van een faire competitie
De voorstanders van olympische deelname van Khelif aan de Spelen maken zich er qua argumentatie vaak nogal makkelijk vanaf. Zij wijzen er bijvoorbeeld op dat de Algerijnse al een paar keer van een vrouw heeft verloren. En ze betogen dat er altijd biologische verschillen zijn die tot een ongelijke competitie leiden.
Nu deponeert de Franse basketballer Victor Wembanyama met zijn 2.24 meter ballen inderdaad makkelijker in een netje dan de kleine Japanner Yuki Togashi (1.67 meter). Maar dat is toch iets anders dan een vrouwelijke bokser die door een speling van de natuur met mannelijke kracht een vrouw de vernieling in kan slaan.
Als controverses over ‘manvrouwen’ als Imane Khelif voorkomen moeten worden, lijkt de herinvoering van een olympische geslachtstest de minst slechte oplossing. Die leidde in het verleden tot verrassingen. Zo bleek de Spaanse hordeloopster Maria José Martínez-Patiño in 1986 zowel een X- als een Y-chromosoom te hebben, wat zij zelf niet wist.
Dit ongevraagd onthullen van interseksualiteit werd zo bezwaarlijk gevonden dat de geslachtstest werd afgeschaft. Maar het belang van een faire competitie zou toch zwaarder moeten wegen dan dat van de privacy van atleten.