VVD-leider Mark Rutte neemt het voortouw in de formatie, die in een tweede impasse is terechtgekomen. Het ‘motorblok’ VVD, CDA en D66 is nog steeds op zoek naar een nieuwe partij om een kabinet mee te vormen.
Woensdag sprak Rutte al uitgebreid met D66-leider Alexander Pechtold. Het onderonsje tussen de twee politici werd veelbesproken nadat PVV-lijsttrekker Geert Wilders een foto van Rutte en Pechtold bij een strandtent deelde.
Eric Vrijsen: VVD en CDA moeten zinspelen op kabinet met PVV
Welke opties heeft motorblok?
Rutte hoopt nog steeds op een meerderheidskabinet met CDA, D66 en ChristenUnie, maar D66 lag dwars tijdens het verkenningsgesprek met ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers. Pechtold presenteerde een lijst ‘eisen’, waaraan de christelijke partij zou moeten voldoen. Dat zorgde voor woede bij Rutte en CDA-leider Sybrand Buma.
Nu moet het ‘motorblok’ andere opties overwegen. Informateur Edith Schippers spreekt vrijdag eerst met 50Plus-voorman Henk Krol en daarna met PVV-leider Geert Wilders. Ook ontvangt zij Jesse Klaver (GroenLinks) in de Stadhouderskamer. Daarna spreekt ze met Mark Rutte (VVD), Sybrand Buma (CDA), Lodewijk Asscher (PvdA), Gert-Jan Segers (CU) en Alexander Pechtold (D66).
Eigen regeerakkoord
Rutte en Schippers hebben een aantal mogelijkheden om toch tot een meerderheidskabinet te komen. Zo stelt Krol voor om op een ongebruikelijke manier een regeerakkoord op te stellen: alle fractievoorzitters moeten een eigen regeerakkoord schrijven en steun krijgen van andere partijen. De partij waarvan de leider de meeste steun krijgt van andere fracties, moet beginnen een kabinet te vormen.
De partijen moeten zich ook in andere partijen verplaatsen, om zo veel steun te krijgen. Krol presenteert het plan vandaag aan Schippers. Dit deed oud-PvdA-leider Wim Kok ook in 1994, toen de gesprekken tussen PvdA, VVD en D66 klapten. Als Rutte zo’n regeerakkoord opstelt, geeft hij wel prijs over welke onderwerpen hij concessies wil doen. Dat kan zijn onderhandelingspositie behoorlijk verzwakken.
Uit het weekblad: samen roken is de helft van het compromis
Toch met PvdA?
Hoewel PvdA-leider Lodewijk Asscher voet bij stuk houdt, is er toch nog een mogelijkheid om de sociaal-democraten te betrekken bij de kabinetsformatie. Het AD suggereert dat Rutte aan populaire PvdA-bewindslieden als Jeroen Dijsselbloem (Financiën) of Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel) kan vragen aan te blijven als minister.
Op die manier wordt het lastig voor de PvdA tegen haar eigen partij te stemmen. In 1973 deed de toenmalige informateur Jaap Burger bijna hetzelfde met de voorgangers van het CDA. Uit die partijen vroeg hij politici om in het kabinet te komen. Zo kreeg hij de steun van de ARP- en KVP-fractie.
Groen-rechts of toch met Wilders
Als het aan Asscher ligt, worden overigens niet zijn eigen ministers betrokken, maar neemt GroenLinks weer plaats aan de onderhandelingstafel. Het lijkt niet uitgesloten dat VVD, CDA, D66 en GroenLinks toch weer gaan onderhandelen, en mogelijk tot een ‘groen-rechts’-akkoord komen.
Toch geven VVD en CDA aan dat er een punt is gezet achter de gesprekken met Klaver. Buma en Rutte willen overigens ook niet met de PVV in zee. De verschillen zijn te groot, en na het fiasco rond Rutte I moeten de politici niet denken aan samenwerking met de partij van Wilders. De PVV-leider zelf zegt dat een kabinet met de partijen ‘zo geregeld is’. Buma en Rutte moeten over hun eigen schaduw heen stappen, zegt Wilders.
Minderheidskabinet als laatste optie
Als blijkt dat alle andere opties opdrogen, kan informateur Schippers het ‘motorblok’ toch aansporen samen een minderheidskabinet te vormen. Voor de partijen – vooral D66 – heeft dit absoluut niet de voorkeur, en Schippers zelf ziet het als stok achter de deur.
De informateur zegt dat de partijen in beweging moeten komen en bereid moeten zijn compromissen te sluiten. Anders is een minderheidskabinet de enige overgebleven optie. Voorstanders van een minderheidskabinet zeggen dat de oppositie meer inspraak krijgt als de coalitie een minderheid in de Tweede Kamer heeft.
De partijen zelf zitten niet bepaald te wachten op een minderheidskabinet, zegt Schippers: ‘Zonder beweging gaat die er dus niet komen. Zo eenvoudig is het. En dan eindig je met een minderheidskabinet. Dat heeft op dit moment niemands voorkeur,’ aldus de informateur.