Floris Alkemade: ‘Een probleem oplossen kan ook iconisch zijn’

September 2015 werd architect Floris Alkemade voor vijf jaar benoemd tot Rijksbouwmeester. Het bleek een koekoeksjong. Al snel restte er amper tijd voor zijn eigen bureau FAA. Als Rijksbouwmeester ben je de belangrijkste adviseur van het Rijk voor de architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit van projecten. Je selecteert de architecten, begeleidt de uitvoering en bemoeit je met de kunst in en bij de gebouwen. Je gaat over het afstoten en het herontwikkelen van rijksvastgoed. Je adviseert onafhankelijk, gevraagd en ongevraagd, verschillende ministers over de grote ruimtelijke thema’s in het land.

Bang voor eindeloze overlegcultuur

Het Rijksbouwmeesterschap is een deeltijdbaan. ‘Toen ik werd gevraagd, was mijn eerste reactie: niet doen. Als architect wil je graag je eigen projecten realiseren. Als Rijksbouwmeester ben je vooral bezig met de projecten van anderen. Ik was ook bang dat ik in een eindeloze overlegcultuur terecht zou komen.

‘Ik vond het toch te makkelijk om “nee” te zeggen. Ik wilde verantwoordelijkheid nemen voor de politieke kant van mijn vak. Ik was net met mijn bureau een groot project in Parijs aan het opleveren. Ik had een gat in mijn agenda en dacht: die drie dagen in de week kan ik mooi vullen met het Rijksbouwmeesterschap. Dat werden vier, vijf dagen in de week en in het weekeinde ben ik er ook mee bezig.’

Dat ligt volledig aan hemzelf, erkent hij. Alkemade neemt zijn taakopvatting zeer ruim. Deze Rijksbouwmeester is bijna een maatschappelijk werker.

Hij introduceerde prijsvragen, gekoppeld aan actuele, nijpende thema’s. De laatste is ‘Brood en Spelen’, waarin hij ontwerpers, agrariërs en landeigenaren oproept met innovatieve ideeën te komen voor een ander gebruik van het buitengebied.

‘Veel boeren leven in armoede’

Hij noemt het platteland failliet. ‘Dan heb ik het over de bruutheid waarmee de veranderingen zich daar aftekenen. Onze voedselproductie is grotendeels een industrieel proces geworden dat helemaal losstaat van de grond.

‘Ja, onze landbouw is een commercieel succes. Onze koeien produceren de melk die in de vorm van melkpoeder naar China gaat. Maar de grond wordt uitgeput, de biodiversiteit neemt af, de landschappelijke kwaliteit gaat achteruit, veel boeren leven in armoede. Dat is niet vol te houden.