Amerika wil militaire steun ‘op de grond’ van Nederland in Syrië

Nederland moet militairen naar Syrië sturen om terreurgroep Islamitische Staat (IS) onder de duim te houden. Dat vindt de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra: na de forse kritiek vanuit Den Haag op de terugtrekking van Amerikaanse soldaten, verwacht hij nu Nederlandse medewerking. Maar Defensie aarzelt.

Het Witte Huis heeft aan bondgenoten, waaronder Nederland, gevraagd om ‘militaire middelen op de grond’ zodat wordt voorkomen dat IS zichzelf hergroepeert in Syrië en opnieuw opduikt in Irak. In december kondigde de Amerikaanse president Donald Trump aan duizenden troepen uit Syrië terug te halen, omdat de islamitische terreurgroep zo goed als verslagen was.

Regeringspartijen hekelden besluit Trump om troepen terug te halen

Dat besluit leidde tot grote kritiek in politiek Den Haag. De ministers Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) en Ank Bijleveld (Defensie, CDA) noemden de terugtrekking ‘zeer ingrijpend’ en waarschuwden dat IS nog niet zou zijn verslagen. Een te vroeg Amerikaans vertrek zou volgens beiden kunnen leiden tot ‘een enorme verschuiving in de machtsverhoudingen’ en nieuwe gevechten met overgebleven IS-terroristen.

Ook Tweede Kamerleden van diverse regeringspartijen roerden zich destijds. Joël Voordewind (ChristenUnie) noemde Trumps besluit ‘zeer onverstandig en heel kortzichtig’, en pleitte voor een Nederlandse voortrekkersrol in een Europese missie: ‘Laat de EU de plaats van de VS opvullen in Noordoost-Syrië,’ schreef Voordewind, die vooral bezorgd was over het lot van de Koerden bij mogelijke aanvallen van IS en het Turkse leger. Onder anderen Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Martijn van Helvert (CDA) uitten eveneens hun zorgen over het vacuüm dat Amerika zou gaan achterlaten en spraken zich uit voor een grotere rol van de lidstaten van de Europese Unie.

Hoekstra: ‘Optimistisch dat Nederland na kritiek zal doorpakken in Syrië’

‘In Nederland waren sommige ministeries en parlementariërs er heel snel bij om te concluderen dat dit een heel erg verkeerde stap was,’ herinnert Hoekstra zich in gesprek met de Volkskrant. ‘De Nederlanders waren erg luidruchtig.’ President Trump en zijn medewerkers hebben zich deze ‘feedback’ volgens de ambassadeur aangetrokken, ‘en besloten dat deze suggesties constructief waren’.

Uiteindelijk heeft Washington besloten dat een nieuw ‘veiligheidsmechanisme’ in Noord-Syrië nodig is. ‘Dus we zijn optimistisch dat de Nederlanders na deze retoriek en deze kritiek zullen doorpakken en bijdragen aan wat volgens hen nodig is in Syrië,’ zegt Hoekstra. Hij benadrukt dat het geen wederopbouwmissie betreft, zoals de weinig succesvolle missie in Uruzgan, Afghanistan. Hoewel er geen mandaat is van de Verenigde Naties (VN) om in Syrië te opereren, is dat volgens Hoekstra niet nodig. Hij zegt dat het VN-mandaat waarmee Nederlandse F-16’s boven Irak en Syrië IS bombardeerden, voldoende is. Het is twijfelachtig of de Tweede Kamer en het kabinet het daarmee eens zijn.

Bijleveld ‘welwillend’, maar grondtroepen liggen niet voor de hand

Vorige week maakte Bijleveld al bekend dat het kabinet de mogelijkheden onderzoekt om Nederlandse militairen in te zetten in Syrië. De minister van Defensie staat naar eigen zeggen ‘welwillend’ tegenover deelname aan een missie die is bedoeld om een machtsvacuüm te voorkomen in de gebieden waar IS is verslagen. ‘We hebben niet voor niets aan de eerdere missie meegedaan en we willen ook niet dat dat voor niets is geweest,’ benadrukte Bijleveld. ‘We gaan nu rustig kijken wat we wel of niet zouden kunnen. Dat kan van alles zijn.’

Toch is ze huiverig om grondtroepen te sturen, ook gezien de weinig imponerende militaire prestaties van Nederland de afgelopen jaren. ‘We zijn niet voor niets de missie in Mali gestopt,’ verwijst ze naar de VN-missie die is afgebouwd, omdat de situatie in het West-Afrikaanse land niet veiliger is dan daarvoor. ‘De landmacht is echt in herstel nu.’

Volgens Defensie worden ‘alle opties rustig bestudeerd’. Bekend is dat de Verenigde Staten onder meer de bewaking van Europese gevangenen in Syrië, het uitvoeren van grenspatrouilles met Turkije en het opleiden van Koerdische strijders willen overdragen aan Europese landen en andere bondgenoten.

Witte Huis blijft oproepen tot verhogen NAVO-bijdrage

De regering-Trump sommeert NAVO-bondgenoten geregeld om hun defensie-uitgaven te verhogen. Tot ergernis van Washington voldoet Nederland nog altijd niet aan de door Amerika gewenste norm van 2 procent van het bruto binnenlands product. Nederland behoort zelfs tot ‘het rijtje van vijf tot zeven landen in de NAVO die het minst uitgeven,’ zei Hoekstra een maand geleden in reactie op de Voorjaarsnota. ‘Waarom is Nederland niet bereid om zijn eerlijke aandeel bij te dragen aan de NAVO?’

Linkse partijen als de SP en GroenLinks noemen die verzoeken ‘onbeschoft’, omdat Hoekstra zich zou bemoeien met interne aangelegenheden. Daarentegen gaf Defensieminister Bijleveld de Amerikaanse ambassadeur gelijk, en kondigde ze aan de investeringen de komende jaren te willen verhogen. ‘Niet zozeer omdat de Amerikanen dat vragen, maar vooral omdat dat in het belang is van onze veiligheid.’

Woensdag weerspreekt Hoekstra de aantijging dat hij zich bemoeit met binnenlandse aangelegenheden. Het gaat volgens hem om een ‘heel open en publieke belofte die Nederland heeft gedaan aan zijn NAVO-bondgenoten’. Bovendien, stelt de ambassadeur, hadden de Verenigde Staten zich ook beledigd kunnen voelen toen Nederlandse politici zich beklaagden over de (gedeeltelijke) Amerikaanse terugtrekking. ‘Maar dat waren we niet,’ zegt hij tegen de Volkskrant. ‘We luisterden naar de kritiek en antwoordden op een positieve manier.’

Ook het verzoek aan Europese bondgenoten om gevangen IS-strijders terug te halen uit gevangenissen in Syrië die door Amerikanen en Koerden worden bewaakt, zorgde bij de Nederlandse regeringspartijen voor onrust. In februari riep Trump westerse landen op ‘hun’ jihadisten terug te nemen, omdat ze anders mogelijk zouden worden vrijgelaten. Toenmalig CDA-leider Sybrand Buma en D66’er Sjoerdsma hekelden het ‘dreigement’ van de Amerikaanse president, die Europa ‘een probleem in de schoenen schuift dat hij zelf veroorzaakt’. De laatste maanden zijn gesprekken gaande over een internationaal tribunaal in het Midden-Oosten om de IS-strijders te berechten, waaraan ook Nederland meedoet.