Dag van de waarheid: kabinet komt met Klimaatakkoord

Kabinet en coalitiepartijen presenteren vrijdagmiddag het definitieve Klimaatakkoord. Met het verstrekkende pakket maatregelen, waarvan een deel al is uitgelekt, moet de uitstoot van CO2 in 2030 met 49 procent zijn teruggedrongen ten opzichte van 1990. Nog vóór de presentatie klagen milieuclubs al dat het akkoord onvoldoende is, terwijl de steun voor klimaatmaatregelen onder Nederlanders juist afneemt.

In december kwamen de vijf ‘klimaattafels’ onder leiding van VVD-coryfee Ed Nijpels met voorstellen om mobiliteit, woningbouw, energievoorziening, industrie en voedselproductie te ‘vergroenen’. Omdat uit een doorrekening door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in maart bleek dat de gestelde doelen daarmee vermoedelijk niet wordt gehaald, heeft het kabinet de plannen de afgelopen maanden aangepast.

Uitgelekt: CO2-taks, rekeningrijden, energierekening minder omhoog

Hoewel de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie het klimaatakkoord pas om 15.00 uur officieel presenteren, zijn veel waarschijnlijke veranderingen ten opzichte van het ontwerp-klimaatakkoord de afgelopen week al uitgelekt. Zo komt er toch een CO2-taks voor bedrijven, een maatregel die tot vreugde van vooral GroenLinks en de PvdA al in maart werd aangekondigd door premier Mark Rutte en minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (beiden VVD). Daarentegen gaan de belastingen op de energierekening minder omhoog dan werd verwacht. Gas wordt zwaarder belast, elektriciteit juist minder. Dat zou huishoudens moeten ontzien en tegelijkertijd moeten aansporen om van het gas af te gaan.

Verder steekt het kabinet bijna een miljard in het ‘vergroenen’ van de land- en tuinbouw. Zo moeten boeren de veestapel, en dan vooral het aantal varkens, gaan inkrimpen. Om autogebruik te ontmoedigen, wordt op termijn ook een vorm van rekeningrijden ingevoerd, al zal dat naar verwachting pas in 2026 zijn. Er zijn drie mogelijke varianten voor het belasten van automobilisten op basis van het aantal gereden kilometers: benzine- en dieselauto’s ontzien en alleen elektrische voertuigen belasten, alle auto’s laten betalen afhankelijk van plaats en tijd op de dag zonder een spitsheffing, of mét een heffing voor het rijden in de spits. Tot slot gaat de subsidie voor elektrische auto’s vermoedelijk omlaag.

Milieuclubs vinden klimaatakkoord nog vóór presentatie onvoldoende

Naar aanleiding van de geruchten hebben diverse belangengroepen al hun zegje gedaan over het nog te verschijnen klimaatakkoord. Greenpeace en Milieudefensie – die in december nog boos wegliepen van de ‘klimaattafels’ – gaven om 09.00 uur, zes uur vóór de presentatie door de coalitie, zelfs een persconferentie. Ze noemen de plannen ‘een goede start’, maar niet voldoende. De milieuorganisaties zeggen dat ‘een aantal lapmiddelen en afzwakkingen die de broodnodige transitie in de weg staan, moet worden gerepareerd’.

‘Klimaatverandering en broeikasuitstoot zijn meetbaar,’ zegt directeur van Milieudefensie Donald Pols, ‘de maatregelen om de klimaatcrisis te stoppen moeten daarom net zo meetbaar zijn.’ Greenpeace-directeur Joris Thijssen houdt naar eigen zeggen een ‘bittere nasmaak’ over aan het akkoord dat nog moet worden gepresenteerd. Beide clubs willen onder meer een strengere CO2-heffing voor de industrie, een ‘duurzamere landbouw en een kleinere veestapel’, harde garanties over duurzame biomassa en bovenal hogere lasten voor ‘de grote industrie’ en lagere voor burgers.

Dat laatste vindt ook vakbond FNV, die bezorgd is over mogelijke ‘energie-armoede’. Dit fenomeen betekent dat armere huishoudens zwaarder  worden getroffen door de stijging van de gasprijs. Wel is de vakbond tevreden over de ‘belangrijke stappen vooruit’ wat betreft ‘groene banen’, bijvoorbeeld de bouw van windmolens op zee. Vicevoorzitter Kitty Jong is blij met ‘goede afspraken’ over de sluiting van de Hemwegcentrale in Amsterdam op 1 januari 2020. In september legt FNV het klimaatakkoord voor aan zijn ledenparlement, dat erover moet stemmen. Als de vakbondsleden het niet goedkeuren, kunnen de maatregelen in het akkoord overigens wel ‘gewoon’ doorgang vinden.

‘Urgenda waarschijnlijk niet gehaald’, actiegroep is woedend

Terwijl de maatregelen in het klimaatakkoord zijn gericht op 2030, maant het vonnis in de rechtszaak van Urgenda het kabinet tot grotere spoed. De actiegroep dwong via de rechter af dat de regering volgend jaar de CO2-uitstoot ten opzichte van 1990 met 25 procent moet zijn verminderd, maar volgens het AD wordt dat doel waarschijnlijk niet gehaald. Urgenda-directeur Marjan Minnesma is woedend (zie kader), en spreekt van ‘de bijl aan de wortel van de rechtsstaat.’

Terwijl natuur- en milieuclubs graag een flinke schep bovenop de klimaatmaatregelen zouden zien, blijkt het draagvlak onder burgers juist flink afgenomen, meldt Trouw. De krant baseert zich op cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP): 38 procent van de Nederlanders vindt dat er meer geld naar milieu- en klimaatmaatregelen moet, terwijl dat eind vorig jaar nog 46 procent was. ‘De stijging van de stookkosten en de aankondiging dat Nederland van het gas af moet, hebben het onderwerp naar de mensen met midden- en lagere inkomens gebracht,’ zegt SCP-onderzoeker Paul Dekker tegen de krant. ‘Zij beseffen nu dat de klimaat- en milieuproblematiek consequenties heeft die ook hen raakt. Het gaat ze vooral geld kosten, denken ze.’