Gemengde reacties op de Miljoenennota

Minister van Financiën Wopke Hoekstra presenteerde dinsdag de Miljoenennota. We hebben enkele belangrijke thema’s en de reacties daarop voor u samengevat.

Woningmarkt

Zoals al was uitgelekt, wil het kabinet de grote krapte op de woningmarkt, een van de meest urgente kwesties van de afgelopen maanden, aanpakken met een investering van 2 miljard euro. Dat geld gaat verantwoordelijk minister Kajsa Ollongren (D66, Binnenlandse Zaken) als volgt besteden:

• Een ‘woningbouwimpuls’ van 1 miljard euro om het woningtekort tegen te gaan. Ook gaat de regering naar eigen zeggen de stikstofuitspraak, die duizenden bouwprojecten frustreert, ‘adresseren’. Gemeenten en bedrijven worden gestimuleerd om te bouwen in zogeheten schaarstegebieden, waardoor vooral lage en middeninkomens en starters sneller aan een woning moeten komen.

• Ook wil kabinet 1 miljard euro korten op de verhuurdersheffing, een belasting op sociale huurwoningen, waardoor vooral de bouw van sociale huurwoningen wordt aangejaagd. Zo moeten ‘kwetsbare groepen’ als starters, mensen met lage inkomens, gezinnen en ouderen, die geen dure nieuwbouwwoning kunnen betalen, sneller een betaalbare woning kunnen vinden. Ook wordt de bouw van zogenoemde flexwoningen, vooral bedoeld voor studenten en kwetsbare groepen als ‘dak- en thuislozen en mensen die er ineens alleen voor komen te staan’, vrijgesteld van de verhuurdersheffing.
• Naast extra geld voor bouw van woningen gaat het kabinet ook scheefwonen aanpakken door de huren met 50 tot 100 euro te laten stijgen voor huurders die eigenlijk te veel verdienen voor hun sociale huurwoning. Het geld dat corporaties daaraan overhouden, moeten ze uitgeven voor huurders die juist te weinig verdienen ten opzichte van hun maandhuur.

De oppositiepartijen lijken vrij tevreden over de plannen voor de woningmarkt, afgaande op het geringe aantal reacties daarover. Alleen Lodewijk Asscher (PvdA) is kritisch: ‘Terwijl steeds meer mensen geen betaalbaar huis kunnen vinden, hoorde ik niks over huurverlaging.’

De Vereniging Eigen Huis vindt dat de plannen ‘voor starters geen moment’ te laat komen. De vereniging van huizenbezitters vindt het miljard voor extra woningbouw positief, maar ‘met alleen een zak bouwsubsidiegeld kom je er niet’: de Vereniging Eigen Huis pleit ook voor het afschaffen van de overdrachtsbelasting, wat het kabinet wel overweegt maar nog niet definitief heeft besloten.

‘Met geld alleen ben je er nog niet,’ vindt ook voorzitter Onno Hoes van de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM). Behalve de middelen om te bouwen, zijn ook voldoende bouwlocaties nodig, zegt hij. Om die locaties aan te wijzen, is volgens de NVM een ‘woningmarktregisseur’ nodig die boven de gemeenten en provincies staat en rechtstreeks onder de minister valt. In een tweet roept richt de vereniging zich tot minister Ollongren om samen te ‘kijken hoe we dit geld slim inzetten’:

Minder positief is Bouwend Nederland (BNL). De grootste ondernemersorganisatie voor de bouw had het kabinet al vóór Prinsjesdag opgeroepen bouw- en infrastructuur te ‘verlossen (…) van belemmeringen om hun werk te doen’, vooral doelend op de stikstofuitspraak. Dinsdagmiddag reageert BNL via een persbericht positief op de geplande investeringen, maar maakt zich naar eigen zeggen zorgen over de uitvoerbaarheid: ‘We zien dat het kabinet de problematiek op de woningmarkt serieus neemt, maar missen maatregelen die effect hebben’.

Lastenverlichting

Het kabinet hamerde er vooraf al op: de lasten moeten omlaag, met name voor de middeninkomens.

Tot de maatregelen behoren de geleidelijke overgang naar een zogenoemd tweeschijvenstelsel in de inkomstenbelasting (met dus twee heffingen tot een bepaald inkomen), de verhoging van de arbeidskorting en de algemene heffingskorting. Premier Mark Rutte noemt het forse belastingverlagingen, maar dekte zich ook meteen in. De berekende stijgingen van de koopkracht zijn volgens hem ‘geen beloftes’.

De koopkracht gaat volgens de berekeningen flink omhoog, met name voor de midden- en hogere inkomens. Huishoudens die tussen de 56.000 en 81.000 per jaar verdienen, gaan er 2,4 procent op vooruit. Uitkeringsgerechtigden krijgen er 1,2 procent bij en gepensioneerden ook 1,2 procent.

Het begint nu bij de media door te dringen dat ouderen elk jaar – al 10 jaar lang – het kind van de rekening zijn, liet 50PLUS-leider Henk Krol weten na publicatie van de miljoenennota.

Economie draait op volle toeren, winsten gaan door het dak, miljarden over op de overheidsbegroting, maar de meeste mensen merken er niks van: een kabinet dat er zit voor een kleine elite, twitterde SP-leider Lilian Marijnissen vorige week al.

Arbeidsmarkt

• Zelfstandigenaftrek en compensatie

Het kabinet wil het verschil in fiscale behandeling tussen werknemers en zelfstandigen verkleinen. Dit hopen ze te bereiken met twee maatregelen. De eerste is het stapsgewijs afbouwen van de Zelfstandigenaftrek. Dit gebeurt in stappen 250 euro, tot een maximale aftrek van 5000 euro in 2028. Voor 2020 betekent dit dat de zelfstandigenaftrek maximaal 7030 euro wordt.

Ook verhoogt het kabinet de arbeidskorting. Zelfstandigen worden in 2020, 2021 en 2022 volledig gecompenseerd. Zelfstandigen gaan naar verwachting met 2 procent erop vooruit. De opbrengst van de verlaging van de zelfstandigenaftrek blijft gereserveerd voor zelfstandigen. Het kabinet zet alles bij elkaar 600 miljoen euro opzij.

• Wet Arbeidsmarkt in balans

Op 1 januari 2020 gaat de Wet Arbeidsmarkt in balans in. Zo wil het kabinet het voor werkgevers aantrekkelijker maken om mensen een vast contract aan te bieden. Ook komt er een verzekering voor kleine werkgevers die financiële risico’s bij ziekte opvangt.

• Pensioenakkoord

Ook het pensioenstelsel sluit niet meer aan op de veranderde arbeidsmarkt en samenleving. Daarom zijn in het pensioenakkoord belangrijke afspraken gemaakt over een toekomstbestendige oudedagsvoorziening. De eerste merkbare maatregel is de AOW-leeftijd. Die blijft vanaf 2020 twee jaar op 66 jaar en vier maanden, en stijgt daarna minder snel dan volgens de huidige regels. Samen met werkgevers- en werknemersorganisaties werkt het kabinet de overige afspraken de komende periode uit.

Publieke voorzieningen

• Economische groei is nodig om toekomst publieke voorzieningen zoals zorg en onderwijs te blijven betalen. Kabinet komt daarom met investeringsagenda en onderzoekt de opzet voor een investeringsfonds voor projecten die ons land sterker maken op gebied van kennisontwikkeling, innovatie en infrastructuur
• Extra geld naar zorg voor jeugd en ouderen in verpleeghuizen en investeringen om de beschikbaarheid van geneesmiddelen te verbeteren en om het werken in de zorg aantrekkelijk te maken
• Meer geld naar onderhoud aan de wegen, het spoor en de waterwegen
• Aanpak lerarentekort krijgt prioriteit

ING had voor de bekendmaking van de Miljoenennota al gepeild waar de Nederlandse burger graag meer geld naar toe zou willen zien gaan. Zorg en onderwijs scoorden daarbij hoog.

Ook uit een onderzoek dat opiniebureau Ipsos in opdracht van de NOS uitvoerde in aanloop naar Prinsjesdag bleek dat Nederlanders meer geld aan zorg, onderwijs en politie wilden besteden.

Onderwijs

Hoewel in de Troonrede het lerarentekort werd benoemd als een probleem, blijken er geen extra miljoenen in het koffertje voor onderwijs te zitten. Daar zijn de belangenverenigingen uiteraard niet blij mee.

De Algemene Onderwijsbond lijkt verbolgen over de uitkomst van de Miljoenennota. Geen extra investeringen en zelfs geen woord over het onderwijs door minister van Financiën Wopke Hoekstra tijdens het aanbieden van het koffertje aan de Tweede Kamer.

Vakbond CNV Onderwijs is diep telerugesteld.

Ook de oppositie is niet tevreden. De PvdA vindt de plannen van het kabinet nog te mager. PvdA-leider Lodewijk Asscher had graag extra geld voor onderwijs willen zien. ‘Voor echte vooruitgang moet het roer nu om. Nu investeren in leraren, agenten, verpleegkundigen. Nu omzien naar de kinderen en de ouderen’, aldus Asscher tegenover de NOS.

Peter Kwint, kamerlid voor de SP, had ook graag geld gezien om het lerarentekort op te lossen.

Jesse Klaver (GroenLinks) vindt het investeringsfonds van het kabinet nu nog een te onduidelijk plan. ‘Veelzeggend: het grootste plan van het kabinet is dat minister Wiebes gaat studeren op een investeringsfonds voor de toekomst. Dat kan beter’, aldus Klaver tegenover de NOS.

Zorg

Voor de zorg is 88 miljard euro beschikbaar.

Alleenstaanden en “meerpersoonshuishoudens” krijgen een hogere zorgtoeslag. Het eigen risico blijft gelijk.

André Rouvoet van Zorgverzekeraars Nederland benadrukt in een reactie op de begroting dat het tempo waarin de zorg vernieuwd wordt flink omhoog moet.

‘We leven steeds langer in goede gezondheid. En dat is positief. Maar hoe ouder we worden, hoe groter de kans dat we een chronische aandoening krijgen. Met het oog op het structurele gebrek aan zorgprofessionals en de razendsnelle, technologische transformatie in andere sectoren, moeten we als gezondheidszorg alle zeilen bijzetten. Verzekerden willen meer regie en zeggenschap; ze verwachten terecht dat ook de gezondheidszorg vernieuwt, bijvoorbeeld door de inzet van eHealth en andere slimme vormen van zorg. Zo kunnen we optimaal tegemoet komen aan de veranderende zorgbehoefte’, aldus Rouvoet.

Vakbond CNV Zorg & Welzijn wil meer concrete acties zien van het kabinet.