Overvolle azc’s, rellen op Lesbos: asielproblematiek ettert door

Voor het eerst sinds de migratiecrisis van 2015 is het aantal asielaanvragen in de EU, Noorwegen en Zwitserland vorig jaar weer gestegen, maakte het European Asylum Support Office (EASO), het asielagentschap van de EU, woensdag bekend. In 2019 registreerde het EASO ruim 714.000 aanvragen, een stijging van 13 procent ten opzichte van het jaar ervoor.

De meeste asielzoekers waren vorig jaar afkomstig uit Syrië (ruim 72.000), gevolgd door Afghanistan (bijna 60.000) en Venezuela (ruim 45.000). Voor aanvragers uit het laatstgenoemde land geldt geen visumplicht. Die geldt evenmin voor landen als Colombia, El Salvador en Honduras.

De stijging komt niet zozeer door illegale migratie, maar vooral door aanvragen uit Latijns-Amerikaanse landen waarvoor geen visumplicht geldt. Het betreft onder meer Venezuela en Colombia. Mensen uit deze landen waren overigens weinig kansrijk in hun poging asiel te krijgen; respectievelijk 5 tot 7 procent van hun verzoeken werd gehonoreerd, aldus EASO. Ook aanvragen van mensen uit Balkanlanden zijn weinig kansrijk (1 procent voor Noord-Macedoniërs, 6 procent voor Albanezen).

Het meest kansrijk waren de asielaanvragen van Syriërs (85 procent ingewilligd), Jemenieten (82 procent) en Eritreeërs (81 procent). In totaal werd circa eenderde van de asielverzoeken gehonoreerd.

Opnieuw rellen om nieuwe kampen Lesbos

Lang niet overal in de EU is de capaciteit aanwezig om aan de vraag te voldoen. Dat is vooral merkbaar op het Griekse eiland Lesbos, waar migranten en asielzoekers verblijven in afwachting van hun asielaanvraag. Deze week zijn eilandbewoners in opstand gekomen tegen de bouw van nieuwe kampen voor asielzoekers en migranten: inwoners gooiden met stenen en brandende voorwerpen naar agenten, die hardhandig reageerden door onder meer traangas af te vuren. Inwoners blokkeerden ook wegen met voertuigen om zo de bouw van de kampen te vertragen.

Honderden inwoners van diverse Griekse eilanden demonstreerden donderdag 13 februari al bij het ministerie van Binnenlandse Zaken in de hoofdstad Athene. Nadat de autoriteiten eerder die week hadden aangekondigd nieuwe kampen voor asielzoekers te gaan opzetten op de eilanden Lesbos, Chios, Samos, Kos en Leros, riepen de boze eilandbewoners op tot het sluiten van de kampen. Ze klagen zowel over de negatieve publiciteit voor hun eilanden, waardoor toeristen niet meer willen komen, als de vaak erbarmelijke leefomstandigheden van de migranten in de kampen.

Veel kampen barsten al maanden uit hun voegen. Vooral in het dorp Moria op Lesbos zijn veel meer asielzoekers gevestigd dan waarvoor eigenlijk plek is. Zo heeft een van de kampen officieel plek voor 2.850 mensen, maar huizen er in werkelijkheid ongeveer 19.500. Begin deze maand demonstreerden naar schatting 2.000 migranten in Mytilini, de hoofdstad van Lesbos, omdat ze naar het Griekse vasteland willen worden verplaatst. Ook toen zette de politie traangas in.

Elke dag komen meer dan honderd migranten en vluchtelingen met bootjes vanuit Turkije aan op Lesbos. De Griekse overheid heeft de eisen om asiel aan te vragen, aangescherpt en stuurde de voorbije weken al diverse asielzoekers terug. Nieuwsuur maakte vorige week onderstaande reportage over de situatie in Moria op Lesbos:

Tijdelijke noodopvang wegens overvolle azc’s

Ook de Nederlandse opvanglocaties zijn niet berust op het toenemende aantal asielzoekers, zo bleek in oktober al. Toen waarschuwde het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) dat de asielzoekerscentra ‘bomvol’ zitten door de instroom, vooral van Syriërs. Sinds halverwege 2018 doet het COA al een beroep op de reservecapaciteit, maar het limiet daarvan (zo’n tweehonderd opvangplekken) was het afgelopen najaar bereikt.

Het COA benaderde diverse gemeenten om hun azc langer open te houden dan aanvankelijk was afgesproken, of om centra te heropenen. Er zouden minstens 5.000 nieuwe opvangplekken nodig zijn. Leeuwarden heeft woensdag als eerste Nederlandse gemeente aangekondigd met noodopvangplekken te komen. 18 maart opent een tijdelijke opvang in de Friezenhal van het WTC Expo, het grootste evenementen- en beurscomplex van Friesland.

Volgens het plan blijft de opvang tot uiterlijk 1 oktober 2020 open, waarna de asielzoekers moeten doorstromen naar een regulier azc. Volgende week geven het COA en het college van burgemeester en wethouders in Leeuwarden tekst en uitleg aan inwoners van de Friese hoofdstad.

Het COA wil liever opvang in reguliere locaties in plaats van het het gebruik van evenementenhallen en hoopt samen met gemeenten en provincies op korte termijn nieuwe opvang te kunnen openen. Tot dusver lukt dat nauwelijks, omdat veel gemeenten daar niet op zitten te wachten. Bovendien lopen de contracten voor tien bestaande azc’s in 2020 of 2021 af.

Wat doen politici?

Namens het kabinet is staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ankie Broekers-Knol (VVD), verantwoordelijk voor asiel en migratie, woensdag en donderdag op werkbezoek in Turkije. Daar kijkt ze hoe het land omgaat met de opvang en de procedures van asielzoekers, vooral oorlogsvluchtelingen uit Syrië.

Jelte Wiersma schreef een recensie van het boek Continent zonder grens van Theo Francken en Joren Vermeersch: Handboek voor Europese regeringen over immigratie (****)

Broekers-Knol bezocht woensdag Istanbul, waar ze zich onder meer buigt over een huisvestingsprogramma voor asielzoekers dat door Turkije en de EU is opgezet. Er werken ook medewerkers van de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst, het COA en de marechaussee aan mee. Donderdag bezoekt de staatssecretaris de Turkse hoofdstad Ankara, waar ze een met EU-geld gefinancierd ziekenhuis voor Syriërs bezoekt. Later op de dag spreekt Broekers-Knol met organisaties van de Verenigde Naties (VN), waaronder de Internationale Organisatie voor Migratie.

De situatie in Syrië baart minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) zorgen. Woensdag publiceert hij in Trouw een opiniestuk getiteld ‘Rusland en Syrië, stop de humanitaire ramp in Idlib’. Samen met twaalf andere ministers van Buitenlandse Zaken vraagt Blok de twee landen te stoppen met het bombarderen in de provincie Idlib in het noordwesten van het land, waar zich radicale (terreur)groeperingen en/of rebellen ophouden.

‘Als gevolg van niet aflatende luchtaanvallen en het droppen van vatenbommen zijn in een paar weken tijd bijna een miljoen Syriërs weer op de vlucht geslagen,’ schrijven Blok en zijn ambtsgenoten. ‘Hulpinstanties zijn overweldigd. Honderdduizenden mensen – veelal kinderen – zoeken wanhopig toevlucht in geïmproviseerde kampen en staan bloot aan vrieskou, honger en epidemieën.’ De brief staat in tal van Europese kranten en is ondertekend door de buitenlandministers van Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje, België, Estland, Polen, Litouwen, Zweden, Denemarken, Finland, ­Ierland, Portugal en Nederland.

Al sinds december wordt gevreesd voor een nieuwe vluchtelingenstroom als gevolg van de situatie in Idlib, waar het Turkse leger meevecht aan de zijde van de oppositiegroepen. Volgens de VN zijn dit jaar al zo’n 300 burgerdoden gevallen door de luchtaanvallen in Syrië. Naar schatting zijn zeker 900.000 mensen op de vlucht geslagen. Turkije, dat al zo’n 3,6 miljoen Syriërs opvangt, zegt dat het geen nieuwe vluchtelingen kan opvangen, waardoor zij mogelijk richting Europa zullen komen.