En weer demonstreren boeren vandaag, woensdag 22 juli, tegen het stikstofbeleid van het kabinet en de rekenmodellen van het RIVM . Ze reizen met de auto, want demonstreren met een trekker is verboden. Waarom laait het protest weer op en wat willen de boeren?
Update 16.00 uur
Het boerenprotest bij Bilthoven en De Bilt is na een korte pauze verdergegaan. De veiligheidsregio had het programma stilgelegd omdat de deelnemers niet op minstens 1,5 meter afstand van elkaar stonden. Tijdens de onderbreking gingen de betogers verder uit elkaar staan.Het programma werd daarna hervat.
Wat zijn de boeren van plan?
Uit het hele land komen boeren naar Biltse Rading, niet ver van het Rijksinstiuut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Op sommige plekken reden boeren vanmorgen langzaam en veroorzaakten files. Op de A28 bij Zwolle werden hiervoor mensen bekeurd. Om 13.30 begint een bijeenkomst waar onder meer actievoerders, agrarische belangenbehartigers en politici spreken. Zo komen Farmers Defence Force (FDF)-voorman Mark van den Oever, SGP-Tweede Kamerlid Roelof Bisschop (SGP) en CDA-Europarlementariër Annie Schrijer-Pierik.
Johan Vollenbroek (zie punt 4) spreekt boeren toe bij protest in De Bilt. Beeld: Gertjan van Schoonhoven
Lees het Verhaal van de Week: Hoe voorkom je dat de boer uit Nederland verdwijnt?
FDF zegt ook GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver en D66-Kamerlid Tjeerd de Groot te hebben uitgenodigd. Beiden spraken zich eerder uit voor een flinke inkrimping van de veestapel, en bij boerenactiegroepen gelden ze als boemannen. Het lijkt er niet op dat ze zullen komen. Ook RIVM-directeur Hans Brug komt niet, meldt het instituut. Hij zou te druk zijn met onder meer coronabestrijding en sprak afgelopen oktober al bij een protest.
De aanvankelijk plannen voor het protest waren heel anders. Boeren zouden met trekkers naar het RIVM komen. Maar de veiligheidsregio Utrecht verbood op dinsdag 21 juli het demonstreren met trekkers uit angst voor verkeerschaos. Ook moest het protest elders plaatsvinden om te garanderen dat het naburige (calamiteiten)ziekenhuis toegankelijk blijft. Op het terrein in Biltse Rading kunnen maximaal 2.000 actievoerders minimaal anderhalve meter afstand houden.
Waarom zijn de boerenprotesten weer opgelaaid?
Tot woede van veel boeren wil Carola Schouten (ChristenUnie), minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de hoeveelheid eiwit in veevoer tijdelijk begrenzen. Dit drukt de stikstofuitstoot van koeien. En zo ontstaat er juridische ruimte om bouwvergunningen af te geven voor tienduizenden huizen.
Lees dit omslagverhaal terug: Hoe goed boert de boer?
Boeren zijn niet categorisch tegen het aanpassen van het voersamenstelling maar vrezen dat dit specifieke plan zal leiden tot eiwittekorten – en gezondheidsschade – bij dieren. Volgens minister Schouten zijn er geen gezondheidsrisico’s omdat de meeste koeien ruim voldoende eiwit krijgen. Ook benadrukt ze dat een plan juridisch waterdicht moet zijn. De stikstofcrisis ontstond juist doordat het bestaande stikstofbeleid – het zogenaamde PAS – sneuvelde bij de Raad van State.
Boerenorganisaties kwamen met een alternatief plan, maar gesprekken hierover liepen op niets uit. Het zou volgens het ministerie te ingewikkeld zijn en de uitkomsten te ongewis. Op verzoek van de Tweede Kamer laat Schouten het plan toch doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Ook vraagt ze dierenwelzijnsexperts nogmaals te kijken naar de gezondheidseffecten van haar eigen plan.
De resultaten worden eind augustus verwacht, terwijl de maatregel op 1 september in moet gaan. Intussen voeren demonstrerende boeren de druk op.
Waarom demonstreren de boeren bij het RIVM?
Het RIVM maakt de modellen waarop het Nederlandse stikstofbeleid rust. Deze zijn dus heel bepalend. Vorig jaar was er onder boeren al heftige kritiek op de cijfers die niet zouden kloppen. Vandaar dat in oktober 2019 al werd geprotesteerd bij het instituut. Een commissie onder leiding van econometrist Leen Hordijk concludeerde dat het werk van het RIVM ‘voldoende tot goed’ is. Wel kan nauwkeuriger worden gemeten. En blijken de rekentools niet zo geschikt voor de detailvragen die nu komen kijken bij het verlenen van een vergunning.
Lees ook het commentaar van Rob Ramaker: Brief Farmers Defence Force is onfatsoenlijk en contraproductief
FDF is nog altijd zeer negatief over wat zij het ‘Rijksinstituut voor Volksverlakkerij en Manipulatie’ noemen. Volgens hen zou het instituut rekenen op zo’n manier dat de stikstofuitstoot van met name infrastructuur projecten, zoals wegverbredingen, relatief beperkt lijkt. Terwijl de rekenmethode voor de landbouw juist een relatief hoge uitkomst heeft. Een benadeling van de landbouw dus, zegt FDF.
Achter deze kritiek schuilen hele technische discussies waar televisieprogramma EénVandaag onlangs al aandacht aan besteedde. Het klopt dat bij de vergunningsaanvragen voor infrastructuurprojecten slechts wordt gekeken naar de effecten tot 5 kilometer afstand en bij boerenbedrijven veel verder. Maar dit is een keuze van de ministeries die de vergunningen verlenen, niet van het RIVM.
Verder is er veel discussie over diverse stikstofmodellen die door elkaar, of samen, worden gebruikt. Volgens het RIVM hebben zulke keuzes geen sterke invloed op de uitkomst. Sieward Nijhuis, een consultant voor diverse natuur- en milieuorganisaties, betwist dit. Stikstofuitstoot zou met het ene model wel vijf tot zes keer hoger kunnen zijn dan bij het andere. Doorgaans in het voordeel van meer asfalt.
In de ingewikkelde discussies is voor buitenstaanders lastig te volgen wie er gelijk heeft. Waarschijnlijk zouden alle partijen blij worden van stikstofbeleid en -berekeningen dat simpeler en beter te volgen is.
Waarom spreekt ‘stikstofstrijder’ Vollenbroek boeren toe?
Het is de meest opvallende naam op het programma van FDF. Johan Vollenbroek klaagde de overheid aan over het gebrekkige stikstofbeleid en triomfeerde vorig jaar mei. Dit was het begin van de huidige stikstofcrisis, en daaropvolgend de boerenprotesten. Het maakte hem, op zijn zachtst gezegd, niet populair bij de boeren.
Lees ook het portret van Johan Vollenbroek: De man achter het ‘stikstofvonnis’ dat Nederland platlegt
Toch spreekt hij – digitaal via Zoom – de demonstratie toe. Op diverse punten koos hij recentelijk partij vóór de boeren. Zo verwijt ook hij het ministerie van Infrastructuur en Milieu ‘listig’ te rekenen met stikstof om vergunningen uit te delen voor bredere wegen.
Vollenbroek is sowieso zeer kritisch over het kabinetsbeleid, zoals de door de boeren verfoeide veevoermaatregel. Dit zou ad hoc-gepruts zijn van een kabinet dat de uitweg uit het stikstoflabyrinth ook niet meer weet.Er zouden duidelijk keuzes gemaakt moeten worden. En Vollenbroek – geharnast tegenstander van het verstoken van biomassa voor energieopwekking – pleit ervoor de stikstofuitstoot op korte termijn te verlagen door de Amercentrale in Geertruidenberg te sluiten.