Nederland gaat aan de slag met sneltesten in de strijd tegen het coronavirus. De eerste twee van vijf testen die in Nederland worden onderzocht op hun betrouwbaarheid, zijn door het RIVM goedgekeurd.
De sneltesten hebben een kwartier nodig om aan te tonen of iemand besmet is met het coronavirus. Volgens minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) kan zo’n test onder meer worden gebruikt in snelteststraten voor werknemers in het onderwijs of de zorg, ‘maar ook in andere vitale beroepen’. Daarnaast zou de test kunnen worden gebruikt voor mensen die naar voren komen uit bron- en contactonderzoeken of voor gebruikers van de app CoronaMelder.
Lees alle artikelen over het coronavirus in ons dossier
Grote behoefte bij bedrijven
Een van de testen die het RIVM heeft goedgekeurd, is de test van farmaceut Abbott. Het medisch testbedrijf Medicorps levert deze testen sinds medio september. Directeur van Medicorps Albert Akkermans constateerde eerder al een grote behoefte bij bedrijven: ‘Mensen willen weten of ze corona hebben of niet, en bedrijven ook. De sneltest voorkomt onnodig thuiszitten en verkleint de kans dat een bedrijf een brandhaard wordt.’
Medicorps begon met het aanbieden van de sneltest nadat de Amerikaanse medicijnwaakhond FDA die eind augustus had goedgekeurd. De betrouwbaarheid is minder dan die van de reguliere PCR-test, die in teststraten wordt afgenomen, maar de uitslag volgt veel sneller: binnen vijftien minuten.
Wekelijkse test personeel
Allerlei bedrijven wisten Medicorps al te vinden. Van kinderopvangcentra, scholen en fabrieken tot grote bedrijven. ‘Voor bedrijven waar niet kan worden thuisgewerkt, is dit een uitkomst,’ zegt Akkermans. ‘Wij doen bij veel bedrijven een wekelijkse test van het volledige personeel. Zo pik je mensen er snel uit.’
Had de overheid hiermee sneller aan de slag moeten gaan? Akkermans vindt van niet: ‘De overheid is zorgvuldig en schaalt al op. Wij zagen dat we een andere behoefte konden vervullen.’
‘Het had veel sneller gekund’
Maar volgens Ronny Masselink, sinds 2007 directeur van KYERON, fabrikant en distributeur van medische hulpmiddelen, had het allemaal veel sneller gekund. ‘Al ver voor de zomervakantie, in maart, waren die sneltesten beschikbaar,’ zegt hij tegen EW. ‘Een test die in de Europese Unie wordt toegestaan, moet worden gevalideerd volgens de richtlijnen van de Europese Commissie in één van de lidstaten, en door een onafhankelijk instituut. Na validatie mag de test in alle lidstaten worden gebruikt.
Lees ook het commentaar van Bram Hahn: Kabinet, niet doormodderen maar doorpakken tegen corona
‘De sneltesten die ik beschikbaar heb, zijn in Zwitserland gefabriceerd en in Frankrijk in juni al gevalideerd door het Pasteur-instituut. Dat is echt top-notch.
‘Het is echt niet zo dat het RIVM hierin de enige positie heeft. De Europese Commissie stelt hiervoor de regels op en heeft in een lijst vastgelegd welke laboratoria die sneltesten mogen valideren. Het RIVM staat daar inderdaad op, maar het instituut Pasteur net zo goed.’
‘Iedereen wacht op witte rook van het RIVM’
‘Dat zie je nu ook bij het UMC Utrecht, waar Jan Kluytmans zegt een bepaalde test te valideren. Dat klinkt heel hoogdravend, maar conform de EC-richtlijnen heeft het RIVM helemaal geen unieke positie. Je mag je product wel naar het RIVM sturen om te vragen of ze het willen valideren, maar je mag het ook naar Duitsland sturen, of Frankrijk.
‘Dat zie je nu dus misgaan: iedereen wacht op witte rook van het RIVM, terwijl er gevalideerde testen uit Duitsland en Frankrijk klaarliggen. Die van ons komt uit Zwitserland, maar is door onder meer onafhankelijke instituten in Straatsburg en Parijs gevalideerd. In totaal zijn er inmiddels zes onderzoeksrapporten over geschreven. Daaruit blijkt dat de test even betrouwbaar is als de Abbott-test en zelfs nauwkeuriger dan de BD Veritor die Kluytmans nu test.’
Ver voor de vakantie beschikbaar
‘Ik geloof overigens dat dat prima wordt gedaan hoor, laat daar geen misverstand over bestaan. Maar de procedure die Kluytmans volgt, is dezelfde procedure die het Pasteur-instituut volgt. Maar het is onzinnig: nu hebben wij het getest, dus nu is het goed. Maar in Parijs was het ook goed.
Lees ook dit commentaar van Bram Hahn: Wacht niet op overheid in strijd tegen het virus
‘Dus sneltesten waren echt al ver voor de vakantie beschikbaar, in aantallen van honderdduizenden per week. Daarop had je helemaal niet hoeven wachten. En het is ook niet zo dat de overheid, het RIVM of de GGD niet wist dat ze er waren. Dat wisten ze wel. Ik heb daarover in Enschede met de gemeente contact gehad en de test aangeboden met alle documentatie, beschikbaarheid en certificering. Zij zeiden: dat is mooi, maar wij wachten op het RIVM.
‘Als Hugo de Jonge zegt: “Ik heb alles gekocht wat er te kopen valt omdat ik het zeker wil stellen”, dan denk ik: je kletst, want er is genoeg beschikbaar. Er is helemaal geen tekort. Er zijn al maanden kits te over, gevalideerd door de meest vooraanstaande instituten in Europa.’
Nieuwe initiatieven
Masselink klopte met zijn testen aan bij het ministerie van VWS, huisartsen, zorgverzekeraars en GGD. Op de vraag waarom hij niet naar het RIVM stapte, antwoordt hij: ‘Nee, die testen waren immers al gevalideerd.’
Masselink levert nu op grote schaal aan klinieken en ziekenhuizen in Frankrijk, Italië en Spanje. ‘Al ver voor de vakantie waren er heel veel aanbestedingen voor deze testen. In Italië bijvoorbeeld waren ze er al volop mee bezig. Daar gaat het om een aanbesteding, hier koopt de minister zelf 2,5 miljoen kitjes. De minister hoort niet op de stoel van aankoper te gaan zitten, is mijn mening.
‘Als je het laatste mondkapje moet bemachtigen, snap ik best dat de minister zijn macht gebruikt. Dat vind ik prima. Maar in een markt die commercieel is en waar voldoende gekwalificeerde aanbieders zijn, hoor je gewoon een aanbesteding uit te schrijven, conform de Europese regels.’
Masselink ziet nieuwe initiatieven snel opkomen. ‘Ik heb vandaag alweer vijf partijen gesproken die interesse hebben, en drie partijen die het ook echt gaan doen. Dan praat je over grote bedrijven die gewoon zelf willen gaan testen met commerciële teststraten.
‘De GGD heeft natuurlijk heel erg ontmoedigd dat mensen naar commerciële teststraten of testinitiatieven gaan. Terwijl dat heel vreemd is als je die gevalideerde tests hebt. Als het bonafide is, heeft de GGD helemaal geen positie om iets te ontmoedigen. Dat is heel gek om te doen.’
Reactie RIVM
Er zijn volgens het RIVM drie verschillende typen sneltesten; PCR sneltesten, antigeentesten (bloedtesten) en serologische sneltesten (testen op antistoffen/immuniteit). In mei nam het RIVM een aantal serologische sneltests onder de loep. De test van Biosynex is een antigeentest. Die zat daar dus niet bij. Selecties voor welke sneltest uiteindelijk wordt ingekocht, worden gedaan door Landelijke Consortium Hulpmiddelen. Aanbiedingen van Biosynex zijn volgens het RIVM daar naartoe verwezen. Het RIVM heeft geen verklaring voor waarom het een test die al gevalideerd is door het Pasteur-instituut niet in overweging heeft genomen. ‘Hierbij is ook de context waarvoor je de test wil gebruiken belangrijk.’