Moet het Nederlandse EU-lidmaatschap worden opgenomen in de Grondwet of niet? Daarover debatteert de Tweede Kamer vandaag, donderdagmiddag 11 februari. Jelte Wiersma over het D66-voorstel.
1. Wat ligt voor in de Tweede Kamer?
Tweede Kamerleden Kees Verhoeven en Rob Jetten (beiden D66) hebben in 2019 een initiatiefwetsvoorstel geschreven waarin zij voorstellen het Nederlandse EU-lidmaatschap in de Grondwet te schrijven.
Lees deze column van Gerry van der List terug: Rob Jetten toont zich een ondemocratische eurofiel
Aan artikel 90 van de Grondwet zouden drie artikelen moeten worden toegevoegd. Dat het Koninkrijk lid is van de Europese Unie (EU), dat opzegging van het EU-lidmaatschap alleen kan door goedkeuring bij wet en dat de Eerste en Tweede Kamer nauwer worden betrokken bij besluiten over EU-wetten en verdragen.
Verhoeven en Jetten vinden het vreemd dat de Europese Unie niet in de Grondwet staat gezien de juridische rechtsorde die de EU is en die boven de nationale rechtsorde gaat. Daarnaast willen Verhoeven en Jetten met het wetsvoorstel een procedure vastleggen mochten Eerste en Tweede Kamer een Nexit willen. Op dit moment is niets geregeld en daardoor kunnen gewone meerderheden in beide Kamers een Nexit bewerkstelligen. Ook willen zij een sterkere formele positie van beide Kamers bij het maken van EU-wetten.
Het initiatief van Verhoeven en Jetten is niet per se origineel. De afgelopen twintig jaar is EU-lidmaatschap in de Grondwet schrijven een aantal keren voorbij gekomen, maar strandde telkens.
2. D66 wil toch gewoon dat Nederland niet uit de EU kan?
Ja. D66 profileert zich als meest enthousiast om macht van Nederlandse burgers over te hevelen naar Brussel. Door de grondwetswijziging die zij voorstaat, wordt een Nexit bijkans onmogelijk. Want dan zouden eerst normale meerderheden in Eerste en Tweede Kamer voor een Nexit moeten stemmen, dan verkiezingen moeten volgen waarna tweederde meerderheden in beide Kamers moeten stemmen voor Nexit.
Ook is een referendum mede door D66 sinds 2018 niet meer mogelijk. Telkens als er een referendum was, bleek de uitkomst tegengesteld aan dat wat D66 wil.
3. Hoe reageert de Tweede Kamer?
SGP-fractievoorzitter Kees van der Staaij plaagde D66 in december in het eerste plenaire Tweede Kamerdebat over de grondwetswijziging. Hij wees fijntjes op zijn eigen voorstel voor een grondwetswijziging uit 2006. Dit voorstel was een reactie op de ruime meerderheid die in 2005 tegen invoering van de EU-Grondwet stemde.
Arendo Joustra over de verworpen motie van de SGP: Eerste Kamer ondermijnt macht parlement over EU-verdragen
Van der Staaij wil in de Grondwet vastleggen dat alleen macht naar de EU kan worden overdragen als beide Kamers daar met tweederde meerderheden voor zijn. Na dertien jaar sneuvelde zijn voorstel uiteindelijk in 2019 in de Eerste Kamer. Onder meer D66 was tegen.
Van der Staaij zei vilein tegen de D66’ers: ‘Ergens heb ik een punt van begrip, consensus met de initiatiefnemers, van: is het eigenlijk niet raar dat de EU, die zo’n impact heeft op onze rechtsorde, nergens in de Grondwet voorkomt? Zou het niet een idee zijn, en dat kan ook als amendement bij dit (D66-)voorstel, dat voor Europese verdragen een tweederde meerderheid nodig is van het parlement. Dan kun je toch Europa noemen, kom ik de initiatiefnemers tegemoet. En tegelijkertijd pak je een reëel punt, uitholling van nationale bevoegdheden aan, want daar is toch wel een hoge drempel voor nodig.’
De D66-Kamerleden lachten hartelijk om het gewiekste voorstel. Van der Staaij legde daarmee de dubbele standaard van D66 bloot.
4. Hoe liggen de verhoudingen in de Tweede Kamer?
Dat is nog niet geheel duidelijk. PVV, SP, SGP zijn tegen. D66, GroenLinks en de PvdA voor. Maar veel partijen kijken het vooralsnog aan. Zij hebben een heel aantal vragen gesteld die Jetten en Verhoeven hebben beantwoord. Daarover zal donderdagmiddag worden gedebatteerd.
De kans lijkt overigens klein dat het voorstel wordt aangenomen. Om de Grondwet te wijzigen, zijn meerderheden in beide Kamers, daarna verkiezingen en dan een tweederde meerderheid in beide Kamers nodig.