Vandaag, woensdag 17 maart, kunnen Nederlanders naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. Wat zeggen de peilingen, hoe druk is het op de stembureaus en hoe proberen de politieke partijen vlak voor de stembusgang nog kiezers te overtuigen? U leest het in het EW Verkiezingsblog.
19.50 Stemmen zonder gordijntje: privacy kiezer geschonden
De privacy van kiezers wordt geschonden, zo bleek maandag, dinsdag en woensdag tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. Een rondgang van EW toont dat mede door het ontbreken van een gordijntje aanwezigen in stembureaus kunnen meekijken, schrijft Jelte Wiersma.
Artikel J 15 van de Kieswet luidt: ‘Het stemlokaal is zodanig ingericht dat het stemgeheim is gewaarborgd.’ Het volgende artikel, J 15 lid 2, luidt: ‘De toegang tot de stemhokjes moet zichtbaar zijn voor het publiek.’ Anders dan in veel andere democratische landen zijn de stemhokjes in Nederland door dit laatste artikel open. Een deur, gordijntje of een andere afscherming die de privacy waarborgt, ontbreekt.
Dat maakt het mogelijk dat aanwezigen in het stembureau kunnen meekijken met de kiezer. Ook als zij niet met opzet of kwaadwillend kijken naar iemand die een vakje rood kleurt, kunnen de aanwezigen in elk geval een vermoeden hebben van de stem die een mede-burger heeft uitgebracht.
Het stembiljet is door de vele kandidaten en partijlijsten enorm. Wie op de hoogst geplaatste kandidaten van de eerste partijen op de lijst wil stemmen, hoeft het stembiljet maar een klein beetje te openen. Maar wie iets anders wil stemmen, ziet zich genoodzaakt het stembiljet verder open te vouwen. Wie dat doet, stemt bijna zeker niet op een kandidaat van een van de eerste lijsten: VVD, PVV, CDA en D66. Omgekeerd geldt dat ook. Wie bijvoorbeeld FVD of Bij1 wil stemmen, moet het stembiljet uitvouwen en een groot stuk papier naar links schuiven om enigszins fatsoenlijk een vakje rood te kunnen kleuren. Dat is goed zichtbaar voor toekijkers. Die zichtbaarheid kan voor de kiezer tot impliciete sociale druk van aanwezigen in het stemlokaal leiden.
De wettelijke plicht om het stemhokje zonder afscherming in te richten roept vragen op. Zeker in het licht van de afschaffing van de stemcomputer. Die werd na onderzoek in 2006 in eerste instantie door de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst in een aantal gemeenten verboden. Uit het onderzoek bleek dat de elektromagnetische straling van een bepaald type stemcomputer tot op enkele tientallen meters afstand was op te vangen en te analyseren. Daarmee was het wettelijke stemgeheim niet meer gewaarborgd. Na rechtszaken van de actiegroep ‘Wij vertrouwen stemcomputers niet’ voerde de regering het potlood-stemmen weer in. Ook omdat bij stemmen met de stemcomputer een papieren bewijs ontbreekt voor bijvoorbeeld hertellingen.
Dat papieren bewijs is door de terugkeer van het rode potlood wel weer beschikbaar. Maar de privacy is net zomin gewaarborgd. De Kiesraad bleek niet bereikbaar voor commentaar. Het wachten is op burgers die naar de rechter stappen om te eisen dat een gordijntje of andere afscheiding in het stemhokje verplicht wordt gesteld.
18.00 Zo ziet verkiezingsavond eruit
Om 21.00 uur sluiten de stembureaus en worden de stembussen geopend. Wie om 21.00 uur nog in de rij staat, heeft het recht om zijn stem nog uit te brengen. Daarom blijven stembureaus soms iets langer open.
Op de stembureaus worden alle stemmen geteld die daar zijn uitgebracht. Daar is vandaag al een klein begin mee gemaakt. De stemmen die per post en op maandag en dinsdag zijn uitgebracht, mochten sinds vanochtend worden geteld. De uitslagen daarvan zijn overdag strikt geheim gehouden.
Gelijktijdig met het sluiten van de stembussen brengt peiler Ipsos een exit poll uit. Die peiling is gebaseerd op het ondervragen van kiezers bij verschillende stembureaus door het hele land. In 2017 zat die peiling zes zetels naast de definitieve uitslag. De verwachting is dat dit jaar de verschillen groter zullen zijn. Om 22.00 uur volgt nog een update van deze peiling. Lees meer over die exit poll in het verhaal van de dag.
Vanaf 21.00 uur druppelen de echte uitslagen binnen. Op stembureaus wordt in twee ronden geteld. Eerst het aantal stemmen per partij, daarna wordt naar de stemmen per kandidaat gekeken. Kleine gemeenten zoals Schiermonnikoog, Vlieland en Rozendaal (Gelderland) zijn traditiegetrouw als eerste klaar met tellen.
Zowel RTL Nieuws als de NOS zenden de uitslagen die binnenkomen uit in speciale live uitzendingen.
17.00 Hoeveel stemmen hebben nieuwkomers nodig om in de Tweede Kamer te komen?
Veel nieuwe partijen zoals JA21, Volt, en BoerBurgerBeweging maken volgens de laatste peilingen kans op een zetel. Hoeveel stemmen heeft een nieuwkomer eigenlijk nodig om in de Tweede Kamer te komen? Daarvoor moet eerst het opkomstpercentage bekend zijn. De berekening wordt gemaakt met de kiesdeler: het aantal uitgebrachte stemmen gedeeld door de 150 te verdelen zetels in de Tweede Kamer. Stel dat 80 procent van de naar schatting 13,2 miljoen kiesgerechtigden naar de stembus gaat, dan zijn dat 10.560.000 stemmen.
Er zijn met dat opkomstpercentage dus 10.560.000/150=70.400 stemmen nodig voor een Kamerzetel.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 was de opkomst 81,9 procent, een record. Met dat opkomstpercentage hebben partijen nu 72.072 stemmen nodig voor een zetel. In 2012 was het opkomstpercentage 74,6 procent, dat zouden nu 65.648 stemmen zijn voor een plek in de Tweede Kamer.
Partijen maken ook nog kans op restzetels, maar daarvoor moet een partij eerst wel zelf één zetel hebben gehaald.
16.45 Opkomstenuitslag.nl lekt per ongeluk uitslagen, website offline gehaald
Via opkomstenuitslag.nl was te zien hoeveel mensen naar de stembus zijn gekomen in een aantal gemeentes. Maar met een simpele handeling waren naast opkomstcijfers ook de uitslagen per partij zichtbaar. De fout in de broncode van de website werd ontdekt op het forum van techwebsite Tweakers. Het gaat om gelekte data uit de steden Groningen, Nijmegen, Den Haag en Eindhoven. De gegevens voor de site werden aangeleverd door Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De website is door de vereniging per direct offline gehaald. Uitslagen mogen pas na 21.00 uur vanavond – als de stembussen zijn gesloten – worden gepubliceerd.
14.00 Bijna helft kiesgerechtigden gestemd
Om 13.45 uur had bijna de helft van de kiesgerechtigden gestemd. Volgens een peiling van Ipsos was de opkomst 42 procent. De opkomst in de peiling van Ipsos ligt aanzienlijk hoger dan vier jaar geleden. Toen had om 13.45 uur een op de drie kiezers gestemd. Tijdens die verkiezingen werd de hoogste opkomst sinds 1986 behaald – 81,9 procent van de kiesgerechtigden ging stemmen.
De stembureau’s zijn sinds maandag 15 maart open en sluiten vanavond om 21.00. Volgens Ipsos was de opkomst gisteren en eergisteren bij elkaar opgeteld 12 procent.
11.30 Hogere opkomst dan 2017
Volgens peilbureau Ipsos was de opkomst in Nederland om 10.30 uur boven de 30 procent gestegen. Ipsos peilt bij verschillende stembureaus in Nederland de opkomst en maakt vanavond om 21.00 uur een voorlopige uitslag bekend.
De opkomst om 10:30 was hoger dan bij voorgaande verkiezingen. Dat komt doordat de stembussen al sinds maandag zijn geopend voor ouderen en kwetsbaren. De opkomst bij de vorige verkiezingen was 81,9 procent – de hoogste opkomst sinds 1986.
11.00 Politici gaan ook naar de stembus, Hugo de Jonge twee keer
Ook politici gaan vandaag naar de stembus. Om op zichzelf of op een partijgenoot te stemmen. D66-lijsttrekker Sigrid Kaag was de eerste. Rond acht uur ’s ochtends bracht zij haar stem uit op een stembureau in Den Haag. Later in de ochtend bracht ook VVD-lijsttrekker Mark Rutte zijn stem uit in Den Haag, net als Geert Wilders (PVV). Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet en PvdA-lijsttrekker Lilianne Ploumen brachten hun stem uit in Amsterdam.
Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge wilde vanochtend gaan stemmen in een stemstraat, waar je kan stemmen vanuit de auto. Hij bleek echter een verouderd paspoort te gebruiken en zijn rijbewijs niet bij zich te hebben. De Jonge kreeg geen boete, van 100 euro, voor het rijden zonder rijbewijs.
Hysterisch! Minister @hugodejonge probeert te stemmen met een ongeldig paspoort. En was ook zijn rijbewijs vergeten! Moet nu terug naar huis! @RTV_Rijnmond pic.twitter.com/ZdTPOvobaU
— Maikel Coomans (@maikelcoomans85) March 17, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Bij de tweede poging kon De Jonge wel stemmen. Vol trots liet de minister zijn oude en nieuwe paspoort zien aan de aanwezige pers. Hierop zijn al zijn gegevens, inclusief Burgerservicenummer zichtbaar. Nieuwsdienst ANP maakte de foto wazig waardoor persoonsgegevens van de minister niet meer leesbaar zijn.
De minister had eerder al aangegeven niet op CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra te stemmen. Zijn stem ging naar Bart van den Brink, zijn politiek adviseur.
De stembussen zijn vandaag tot 21.00 uur geopend.
10.15 Aantal partijen in Tweede Kamer: wordt record van 1918 gebroken?
Het aantal van 13 partijen in de huidige Tweede Kamer is niet heel erg uitzonderlijk. In 1918, toen de Tweede Kamer bovendien slechts 100 zetels telde in plaats van de huidige 150, kregen 17 partijen een plaatsje in de volksvertegenwoordiging. Dat is nog steeds het record dat moet worden gebroken. Mogelijk gebeurt dat vandaag.