De Gemeente Amsterdam begint vandaag met preventief fouilleren. Het gaat om een proef, bedoeld om het wapengeweld onder jongeren in bepaalde wijken terug te dringen. De politie is er al jarenlang voorstander van, maar er is veel weerstand tegen preventief fouilleren. Waarom kwam het tot nu toe niet van de grond?
1.Om wat voor proef gaat het?
Politieagenten in delen van Amsterdam mogen deze maand preventief fouilleren. De proef is opgezet om te kijken hoe wapenbezit onder jongeren kan worden teruggedrongen. Er zijn controles in Bijlmer-Centrum in Zuidoost, Burgwallen Nieuwe Zijde in het centrum, Geuzenveld in Nieuw West, de Dapperbuurt in Oost en de Waterlandpleinbuurt in Noord.
Om te controleren of de proef goed verloopt, besloot burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) 45 waarnemers toe te laten. Het toezicht door deze burgerwaarnemers stuitte op weerstand vanuit politiebonden. Zij vragen zich af of de burgemeester wel vertrouwen heeft in de politie. De bonden besloten daarom na spoedoverleg om zelf waarnemers in te zetten die de burgerwaarnemers weer gaan controleren.
Politiebonden nemen waarnemers mee tijdens proef 'preventief fouilleren' #Amsterdam om burgerwaarnemers te controleren. Het is niet acceptabel dat er burgerwaarnemers zijn. Dat voedt het wantrouwen en er is geen enkele aanleiding om aan het vertrouwen van de politie te twijfelen. pic.twitter.com/aHjAGsbHqH
— Maarten Brink (@maartenbrink) August 31, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
2. Waarom ligt preventief fouilleren zo gevoelig?
Het draait om de angst voor etnisch profileren, het selecteren op basis van bijvoorbeeld huidskleur of ras. Amsterdamse agenten willen graag preventief fouilleren, maar de gemeenteraad ligt al jarenlang dwars en vindt het een te zwaar middel. Preventief fouilleren op bepaalde locaties zou stigmatiserend werken en fouilleren zou te weinig opleveren, zeggen de tegenstanders.
Lees ook wat Gerlof Leistra schreef: Laat agenten ongestoord op wapens controleren
Ook op de proef zelf is veel kritiek, onder meer van mensenrechtenorganisatie Amnesty International en de organisatie tegen etnisch profileren Control Alt Delete. Zonder strenge regels zou preventief fouilleren discriminerend werken, luidt de kritiek.
De proef ging daardoor vorig jaar niet door. Burgemeester Halsema ging met de driehoek om de tafel om de voorwaarden te bespreken. Om te voorkomen dat agenten etnisch profileren, zal bij de huidige proef steeds iedere zoveelste passant worden gecontroleerd. En worden er dus waarnemers toegelaten bij de controle.
3. Hoe groot is het probleem van wapengeweld?
Er zijn veel zorgen over wapengeweld, vooral onder jongeren tussen de 12 en de 17 jaar. In die leeftijdscategorie nam het aantal steekincidenten de afgelopen jaren toe. Wapenbezit onder jongeren begint volgens de politie steeds normaler te worden. In 2019 waren er 320 wapenincidenten in de groep van 12 tot 18 jaar. De politie maakt zich zorgen om drillrappers en hun verheerlijking van geweld. Veel jonge daders en slachtoffers zijn afkomstig uit deze scene.
Niet alleen messengeweld is in opkomst, maar ook zijn er steeds meer schietincidenten in Amsterdam. Gemiddeld om de zes dagen, blijkt uit onderzoek van vorig jaar. Een bekend incident vorig jaar was het doodschieten van Bas van Wijk.
4. Hoe zit dat in rest van Nederland?
Wapengeweld is een probleem in alle grote steden. Er is in Nederland veel handel in illegale wapens en vuurwapens zijn makkelijk aan te schaffen. Gemeenten experimenteren zelf hoe zij wapenbezit onder jongeren terugdringen. Het gaat dan om inleveracties voor wapens of de inzet van jongerenwerkers. Landelijk beleid is er nog niet.
Preventief fouilleren ligt in andere steden ook gevoelig. In Rotterdam moest de politie dit jaar stoppen met een proef preventief fouilleren van ‘risicovolle jongeren’. De politie wilde personen die bekend staan als vuurwapengevaarlijk zes maanden op elk willekeurig moment kunnen fouilleren. Volgens de rechter ontbrak de wettelijke basis om dit te doen.