Op het ministerie van Financiën en het ministerie van Landbouw liggen vergevorderde plannen klaar voor de aanpak van de stikstofuitstoot. Een volgend kabinet wil daarvoor honderden boeren uitkopen en als het nodig is zelfs onteigenen. Vier vragen en antwoorden.
1.
Wat staat er in deze plannen?
Er zouden twee plannen klaarliggen; een op het ministerie van Landbouw en een op het ministerie van Financiën. In beide plannen krimpt de veestapel met 30 procent.
In het ‘Landbouw-scenario’ – ook wel variant A genoemd – geeft het kabinet tussen 2022 en 2030 ruim 30 miljard euro uit: dat is 25 miljard euro meer dan het huidige budget om de stikstofcrisis aan te pakken. In dat scenario gaat veel geld naar het uitkopen van melkveeboeren. Ook gaat er veel subsidiegeld naar het aanpassen van stallen.
Lees ook over dit onderwerp: Hoe voorkom je dat de boer uit Nederland verdwijnt?
In deze variant is de verwachting dat een deel van de boeren níet vrijwillig zal stoppen. Die vrijwilligheid is tot nu toe wel de basis van het stikstofbeleid: vooral VVD en CDA hebben zich verzet tegen verplichte uitkoop van boeren. In het ‘Landbouw-scenario’ worden enkele miljarden euro’s apart gezet voor onteigening.
Bij variant B – het ‘Financiën-scenario’ – zijn de uitgaven tot 2030 een stuk lager: zo’n 14 miljard euro (9 miljard euro meer dan het huidige budget). De lasten voor boeren worden dan wel hoger: zo moeten ze belasting betalen over de hoeveelheid ammoniak die het vee uitstoot. Zo’n belasting bestaat nu niet.
Beide plannen zijn doorberekend door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het PBL is positiever over het ‘Landbouw-scenario’. Daarin is de natuur beter af, omdat vooral boeren in de omgeving van natuurgebieden worden uitgekocht. Bovendien krijgt ‘natuurinclusieve kringlooplandbouw’ in dat kostbare scenario een flinke duw in de rug.
2.
Is er genoeg steun voor dit plan?
Een woordvoerder van demissionair minister CarolaSchouten (ChristenUnie) van Landbouw benadrukt dat ‘de ontwikkeling van de scenario’s nog in volle gang is’ en dat er nog geen besluiten zijn genomen.
Opvallend is de ogenschijnlijke steun van het CDA. Die partij liet in de afgelopen maanden het publieke verzet tegen een krimpende veestapel varen. CDA-Kamerlid Derk Boswijk noemde krimp ‘geen doel op zich maar wel onvermijdelijk’. Ook maandag 6 september blijft Boswijk op de vlakte en verwijst hij naar een eerder geschreven toekomstperspectief voor boeren.
Daarin worden drie ontwikkelingen omschreven die het CDA wil versterken. ‘Een beweging van regelzucht naar ademruimte, van marktwaarde naar maatschappelijke waarde en van bodemuitputting naar bodemgezondheid.’
Landbouworganisatie LTO reageert voor de bühne woest op mogelijke onteigeningsplannen: ‘Geen landjepik bij boeren! Ook praktisch werkt het niet: onteigeningsprocedures duren vele jaren. LTO pleit, met anderen, voor een miljardeninvestering in brede innovatie, vrijwillige verplaatsing en vrijwillige uitkoop.’
Maar ook LTO en andere boerenorganisaties dachten achter de schermen mee over de scenario’s, zeggen ingewijden tegen NRC.
3.
Hoe reageert de rest?
‘Nederland MOET EN ZAL wat de globalisten betreft een grote stadstaat worden en daarin is GEEN plaats voor boeren,’ twittert FVD-Kamerlid Pepijn van Houwelingen. ‘Zonder eigen voedselproductie zijn we WEERLOOS. Er is maar EEN partij die zich hier met hand en tand tegen verzet: FVD.’ Hij deelt hierbij een link naar een initiatief van werkgeversorganisatie VNO-NCW en NBTC Holland Marketing voor een verregaande stadsregio die delen van Nederland, Duitsland en België beslaat.
D66-Kamerlid Tjeerd de Groot complimenteert partijleider van het CDA Wopke Hoekstra voor het uitsteken van zijn nek ‘om daadkrachtig in te grijpen in de omvang van de veestapel!’.
GroenLinks-Kamerlid Laura Bromet noemt de stap ‘onvermijdelijk’. ‘De kunst is met dit geld (als het er komt) niet alleen het stikstofprobleem, maar ook de problemen met biodiversiteit, waterkwaliteit en klimaat op te lossen. En tevreden boeren niet te vergeten.’
‘Stikstof-scenario’s (strategisch?) uitgelekt,’ twittert PvdD-leider Esther Ouwehand. ‘Belangrijk weetje voor bij de ophef: als CDA- en VVD-kabinetten niet zo kwistig met vergunningen hadden gestrooid voor de veehouderij, was onteigening nu niet nodig. Lesson learned: begin op tijd als verandering nodig is.’
‘Nederland lijkt wel communistische staat aan het worden, ‘ twittert BBB-leider Caroline van der Plas. ‘Eerst vaccinatiedrang die op vaccinatiedwang gaat lijken en nu onteigenen van boeren: mensen die onze 1e levensbehoefte maken. En dat allemaal door demissionair Kabinet. En 1 dag na stikstoffeest Formule 1.’
4.
Hoe nu verder?
Uitvoer van de plannen is pas voor een volgend kabinet.
Een nieuw kabinet zal een besluit moeten nemen over de toekomst van de landbouw. In het ‘document op hoofdlijnen’ dat VVD en D66 uitwerkten, en dat moest dienen als basis voor de vorming van een meerderheidscoalitie, wordt het stikstofdossier niet genoemd.