Als gevolg van de aangescherpte coronamaatregelen blijven de voetbalstadions komend weekeinde leeg. Een moment van (noodgedwongen) bezinning in een seizoen waarin stadions veelvuldig het decor waren van voetbalvandalisme en supportersgeweld. Kampt het Nederlandse profvoetbal met een nieuwe golf van hooliganisme?
1.
Neemt het supportersgeweld toe?
Knokkende supporters na NEC-Vitesse, rellen bij MVV-Roda JC, ongeregeldheden in en om de stadions in Utrecht, Deventer, Groningen en Breda. Bierdouches in Eindhoven en Rotterdam. De lijst met gewelddadigheden en vandalisme door voetbalsupporters is lang, terwijl de competitie amper op eenderde is.
Lees ook deze column van Hugo Camps terug: Lafheid regeert in strijd tegen voetbalgeweld
Zijn de problemen inderdaad groter dan voorheen? Door de KNVB gepubliceerde cijfers bevestigen alvast de indruk dat de misdragingen door fans dit jaar wel erg talrijk zijn. Gedurende de eerste 11 (van de in totaal 34) speelronden in de Eredivisie deelde de nationale voetbalbond 354 stadionverboden uit. Dat zijn er opmerkelijk veel, aangezien het aantal stadionverboden gemiddeld zo’n 600 per jaar is. Gaat het in dit tempo door, dan komt dit seizoen de treurige grens van 1.000 stadionverboden in zicht.
Daarnaast lopen er bij de KNVB ook flink wat tuchtzaken, die de bond kan instellen tegen KNVB-leden. Tot en met de eerste week van november waren dat er 87, terwijl dat er normaal gesproken 70 à 90 zijn gedurende een gehele jaargang.
2.
Is het supportersgeweld anders dan vroeger?
Er is geen vergrijp te bedenken of voetbalsupporters hebben zich er weleens schuldig aan gemaakt. De overtredingen die recent tot stadionverboden leidden, komen zonder uitzondering voor in het hooliganhandboek: openlijke geweldpleging (61 maal), het betreden van het speelveld (30 maal) en het afsteken van vuurwerk (24 maal).
Opvallend hoog is het aantal straffen dat is opgelegd aan supporters die met ‘voorwerpen of vloeistoffen’ gooiden: 63. En daar is toch wel een soort trend waar te nemen. Sporthistorici zullen wijzen op het staafincident (Ajax-stadion De Meer, 1989) of de tennisbalbom (De Kuip, 1987). Maar dit seizoen lijkt geen maat te staan op de neiging van supporters om rotzooi naar het veld te werpen. Vooral het gooien met bier is helaas bezig een traditie te worden. Ook in opmars lijkt het bizarre fenomeen van de ‘bosgevechten’, waarbij al dan niet aan supporterskernen gelieerde vechtersbazen elkaar georganiseerd te lijf gaan, ver van de stadions.
Lees ook: Ook in de verspreiding van supportersgeweld lijkt iets te veranderen, al strekt die ontwikkeling zich uit over de afgelopen decennia. Zorgden in de jaren tachtig en negentig vooral de harde kernen van Ajax, Feyenoord, FC Utrecht en FC Den Haag voor onrust, tegenwoordig lijkt het bij elke club mis te kunnen gaan. Reken je de politie-inzet per duizend toeschouwers uit, dan ligt het zwaartepunt zelfs bij de kleinere clubs, zo blijkt uit De Bosatlas van het Nederlandse voetbal. De in omvang beperkte achterbannen van SC Cambuur, FC Dordrecht en FC Den Bosch eisen relatief bijvoorbeeld veel meer politie-inzet dan Ajax, Feyenoord en FC Utrecht.
3.
Wat is de invloed van de coronacrisis?
Die is aanzienlijk, volgens Jan de Jong, directeur van de Eredivisie. Op NPO Radio 1 zei hij vorige maand dat veel mensen als gevolg van de crisis kampen met opgekropte woede. Het voetbalstadion is, naast onder meer het openbaar vervoer, volgens hem een van de plekken waar die woede zichtbaar wordt in de vorm van agressief gedrag.
Volgens het onderzoeksinstituut Veiligheid en Openbare Orde speelt ook mee dat het interne toezicht van supportersverenigingen is verslapt gedurende de coronatijd. De hiërarchie binnen de harde kernen is anderhalf jaar weggeweest, zei directeur Jan Brouwer in een uitzending van Dit is de dag, ‘en de apenrots moet zich weer herstellen’.
Dat het opgelaaide supportersgeweld inderdaad verband zou kunnen houden met de coronacrisis, blijkt uit het feit dat het probleem niet alleen in Nederland actueel is. Ook in het buitenland, waar eveneens lockdowns waren, komen voetbalfans negatief in het nieuws. Onder meer in België, Duitsland, Tsjechië, Oostenrijk en Kroatië ging het de laatste maanden vaker mis dan gebruikelijk. In Frankrijk leek zelfs een heuse geweldsgolf de voetbalstadions te overspoelen.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
4.
Wat is ertegen te doen?
Als praktische maatregel tegen het biergooien wordt de mogelijkheid geopperd van netten tussen tribunes en veld, en van statiegeld op de plastic bekers. In een gezamenlijke kennisgeving waarschuwden de KNVB en de profcompetities daarnaast dat scheidsrechters wedstrijden eerder dan voorheen zullen stilleggen of definitief zullen staken wanneer supporters zich misdragen. Gemeente, politie en clubs hebben bovendien de mogelijkheid een alcoholverbod in stadions af te kondigen.
In algemene zin geldt het stadionverbod nog altijd als het middel bij uitstek om querulanten te weren. Maar in de praktijk blijkt dat de handhaving van uitgedeelde stadionverboden lang niet altijd op orde is. Zo is bekend dat hooligans wier seizoenkaart ongeldig is verklaard, alsnog met een los kaartje het stadion in kunnen.
Lees ook deze column van Afshin Ellian terug: Niet de voetbalsupporter, maar de staat handhaaft orde en veiligheid
Ook de inzet van (nog) meer politie rondom risicovolle wedstrijden, zou kunnen helpen. Maar dat is kostbaar en mankracht is schaars – zeker omdat de talrijke (anti-lockdown)demonstraties van de laatste maanden ook politie-inzet vragen. In de stadions is preventief ingrijpen bovendien lastig. Camera-inzet helpt bij het opsporen van daders, maar minder tegen het voorkomen van misstanden.
Een andere optie is het weren van uitsupporters bij risicowedstrijden, zoals bij duels tussen Feyenoord en Ajax al jaren het geval is. Nu en dan wordt gesuggereerd dat ook te doen bij beladen derby’s die geregeld worden ontsierd door rellen, zoals de wedstrijden tussen NEC en Vitesse. Ook dat is geen wondermiddel, omdat kwaadwillende supporters hun agressie dan nog altijd tegen politie, Mobiele Eenheid of spelers kunnen richten.
De uiterste maatregel tegen supportersgeweld is het spelen van wedstrijden zonder publiek. Maar hoezeer lege stadions de clubs van hun inkomsten ontdoen en de wedstrijden van hun ziel, is de afgelopen anderhalf jaar maar al te duidelijk gebleken.