De gemeenteraad van Zeewolde heeft donderdagavond ingestemd met de bouw van een enorm datacenter van Meta, het moederbedrijf van Facebook. De Tweede Kamerfractie van GroenLinks heeft een debat over de kwestie aangevraagd.

1.

Waarom was de stemming omstreden?

De komst van het datacenter van Facebook is controversieel, vooral wegens het grote energieverbruik. De vijf datahallen, verspreid over 166 hectare, gaan meer energie verbruiken dan alle huishoudens in Amsterdam samen. Ter vergelijking: de gemeente Zeewolde heeft maar 22.000 inwoners. Door zijn grote elektriciteitsbehoefte oefent het datacenter een grote druk uit op het elektriciteitsnetwerk. Daarnaast is het waterverbruik voor de koeling enorm.

Volgens onderzoek van de Dutch Data Center Association (DDA) kopen datacenters in Nederland meer dan 80 procent van deze elektriciteitsbehoefte duurzaam in. De centra verkopen zichzelf vaak als ‘groen’ door contracten met windmolenparken af te sluiten. Burgers betalen mee aan de subsidies voor windenergie, dus het steekt een aantal van hen dat een stevig deel van de beperkte capaciteit naar de datacenters gaat.

Ook de grote hoeveelheid grond die een datacenter in beslag neemt, zit veel partijen dwars.

In televisietalkshow Op1 noemde GroenLinks-leider Jesse Klaver dat ‘buitengewoon dom’. ‘Ik ben het er ook absoluut niet mee eens. Dat laat zien dat er landelijke regie nodig is.’

Buiten het gemeentehuis werd gedemonstreerd, door boeren met hun trekkers, door klimaatactivisten en door de SP.

2. Wie beslist over de komst van datacenters?

VVD, D66, CDA en PvdA/GroenLinks stemden donderdagavond voor, evenals de lokale partijen Zeewolde Liberaal en BurgerBelang. Zij zijn samen goed voor elf raadszetels. Leefbaar Zeewolde en ChristenUnie (samen acht zetels) stemden tegen.

Vooral de rol van de gecombineerde fractie PvdA/GroenLinks is opvallend. Veel lokale leden spraken zich uit tegen de komst van het datacenter in Zeewolde, dat volgens hen niet past bij partijen die duurzaamheid hoog in het vaandel hebben staan. Toch steunt de fractie het Facebook-datacenter, onder meer wegens het gebruik van restwarmte en de bijbehorende werkgelegenheid.

Bovendien gaat het bedrijf volgens het AD jaarlijks miljoenen aan onroerendezaakbelasting (ozb) betalen, waardoor de lokale lasten misschien zelfs omlaag zouden kunnen.

Een groot deel van de raadsvergadering donderdag 16 december ging over de vraag wie zou moeten besluiten over de komst van het enorme datacenter. De ChristenUnie vindt dat dit vraagstuk te complex is voor de gemeenteraad. Alleen al het lezen van alle beschikbare informatie kostte veel tijd, zei raadslid Erik van de Beld. ‘Ik was aan het tellen en ben gestopt bij 6.700 pagina’s.’

Maar volgens VVD-raadslid Hendrik Visser is er voldoende tijd geweest om tot een goed afgewogen besluit te komen. ‘Wij zijn een lekenbestuur. Deeltijdpolitici. Amateurs van de avonduren. Maar we zijn kritisch, voelen ons verantwoordelijk en zijn niet achterlijk.’

Een deel van de grond die Facebook voor zijn enorme datacenter bij Zeewolde nodig heeft, is overigens nog in bezit van het Rijksvastgoedbedrijf. In het uiterste geval zou het Rijk dus nog kunnen besluiten die grond niet te verkopen. Facebook moet nog verscheidene vergunningen bemachtigen voor het deze grond kan aankopen. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft diverse duurzaamheidseisen gesteld.

3.Waarom zijn datacenters nodig?

Door toenemende digitalisering is er steeds meer rekenkracht en opslag nodig. Datacenters beheren servers die deze digitale processen verwerken. Voor bedrijven en organisaties is het goedkoper en veiliger om het beheer van servers uit te besteden aan een datacenter. Door alles onder één dak te brengen, kunnen de servers ook efficiënter worden gekoeld. Daardoor verbruiken datacenters relatief minder stroom, is de gedachte.

In Zeewolde gaat het om een hyperscale datacenter. Dit type is eigendom van één groot techbedrijf – denk aan Google, Amazon, Microsoft – en de servers in dit gebouw draaien alleen voor die partij. In Zeewolde wordt er gebouwd voor Meta, het moederbedrijf van Facebook. Voor techbedrijven is Nederland een aantrekkelijke vestigingsplaats. Onder meer door het stabiele politieke klimaat en de goede (digitale) infrastructuur zijn hier de meeste datacenters van Europa.

4. Komen er meer?

In het Regeerakkoord staat dat er in de toekomst strengere toelatingscriteria komen voor hyperscale datacenters en het kabinet de landelijke regie gaat aanscherpen. Coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie schrijven dat de datacenters in Nederland een ‘onevenredig groot beslag’ leggen op de beschikbare duurzame energie ‘in verhouding tot de maatschappelijke en/of economische meerwaarde’.

Op dit moment staan er drie hyperscale datacenters in Nederland. Het gaat om datacenters van Microsoft en Google in de Wieringermeer, en het Google datacenter in Eemshaven.

Het project met de datacenters in de Wieringermeer leverde dit jaar al een flink aantal teleurstellingen op. ‘De bouw van zo’n enorm complex levert ongetwijfeld werkgelegenheid op,’ schreef Marijn Jongsma al november. ‘Maar als het eenmaal draait, valt het aantal extra banen voor de lokale bevolking zwaar tegen, zo leert de ervaring met Microsoft en Google in de Wieringermeer.’

Voor zover bekend, op basis van de informatie van TenneT en de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) lopen er rond de 20 tot 25 projecten voor de vestiging en uitbreiding van datacenters in Nederland. Dat blijkt uit antwoorden van demissionair staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat Dilan Yesilgöz (VVD). Het betreffen datacenters van uiteenlopende grootte die in verschillende fases van voorbereiding zitten, van zeer globale tot concretere plannen. In het uiterste geval kan de energiebehoefte van datacenters in 2030 oplopen tot 2 tot 10 procent van de Nederlandse energievraag.