De scholen gaan weer open. Wat heeft dat voor gevolgen?

Vanaf vandaag, 10 januari, zijn de basisscholen, middelbare scholen en scholen voor speciaal onderwijs weer open. Dat zal vrijwel zeker tot een stijging van het aantal coronabesmettingen leiden. Wat valt de komende weken te verwachten?

Het sluiten van onderwijsinstellingen was half december één van de voorgestelde maatregelen van het Outbreak Management Team (OMT) in het 134ste advies aan het kabinet. Met het pakket aan maatregelen – bestaande uit niet alleen de schoolsluiting, maar ook het sluiten van onder meer niet-essentiële winkels, horeca en sportclubs – beoogde het OMT om ‘tijd te kopen’ voor de boostercampagne en om ‘de uitgangspositie van de zorg te verbeteren door de verspreiding van de omikronvariant te vertragen’.

Begin januari vroeg het kabinet opnieuw om een advies over de vraag of er een mogelijkheid bestond om de scholen na de verlengde kerstvakantie weer te openen zonder daarbij een ‘onaanvaardbaar risico’ te lopen. Ja, luidde daarop het antwoord van het OMT. De opening leidt volgens de verwachting van het OMT weliswaar tot een golf aan infecties eind januari of begin februari, maar het effect op het aantal opnames in ziekenhuizen en IC’s is vermoedelijk ‘beperkt’, al waarschuwt het OMT dat er nog een flinke ‘onzekerheid’ rondom deze schatting geldt.

Veel onzekerheden rond omikronvariant

Die onzekerheid zit vooral in de grote hoeveelheid onbeantwoorde vragen over de nieuwe omikronvariant. Zo is nog onduidelijk hoe goed de huidige vaccins werken tegen de nieuwe variant en hoeveel mensen komen opdagen voor de boosterprik, die moet helpen de afweer te verbeteren.

Daarnaast zijn er weliswaar steeds robuustere wetenschappelijke data uit diverse landen beschikbaar dat omikron minder ziekmakend is dan de deltavariant, maar de variant blijkt ook een stuk besmettelijker. En dat kan dan weer leiden tot een snellere toename van het aantal besmettingen en dus ook van het aantal ziekenhuisopnames. De grotere besmettelijkheid van de omikronvariant zou het mogelijk minder ziekmakende vermogen zelfs weleens teniet kunnen doen, kijkend naar de druk op de zorg, waarschuwen diverse experts.

Rol van kinderen bij de verspreiding

Ook is het de vraag wat de grotere besmettelijkheid betekent voor de rol van kinderen in de verspreiding van het virus. In het begin van de pandemie werd ervan uitgegaan dat zij nauwelijks een besmettingsbron vormden, maar dat veranderde al met de komst van de besmettelijkere deltavariant. Kinderen werden besmettelijker en bleken vooral andere kinderen en hun ouders aan te steken, aldus het RIVM. Of de omikronvariant hier nog verder verandering in brengt, zal nog moeten blijken.

In de Europese landen waar het aantal infecties al eerder opliep, zoals in Denemarken en Engeland, is inmiddels ook een duidelijke toename in het aantal ziekenhuisopnames te zien. De Engelse cijfers laten bovendien zien dat er ook meer kinderen in het ziekenhuis liggen met een positieve coronatest. Belangrijke kanttekening bij de cijfers is wel:  het gaat om alle opgenomen patiënten met een positieve coronatest. De cijfers bevatten dus ook patiënten die om een andere reden zijn opgenomen en in het ziekenhuis toevallig positief testten op het coronavirus. Dat aantal neemt automatisch toe als het aantal besmettingen in de samenleving hoog ligt.

Mondmasker op in de gang en twee keer per week testen

Toch zijn de cijfers reden genoeg voor de Duitse minister van Volksgezondheid Karl Lauterbach om bij het openen van de scholen nog maar eens te benadrukken hoe belangrijk het is voor kinderen om geregeld te testen en een mondmasker te dragen.

In Nederland luidt het advies voor leerlingen van groep 6, 7 en 8 van de basisschool en voor het voortgezet onderwijs om een mondmasker te dragen op de gang en twee keer per week een zelftest te doen. ‘Tevens dient er aandacht te worden besteed aan de ventilatie in de klaslokalen,’ schrijft het OMT. Maar die ventilatie is nog maar bij ongeveer driekwart van de scholen op orde, bleek uit onderzoek van het ministerie van Onderwijs.

Of het allemaal voldoende is om de druk op de zorg binnen de perken te houden, zal de komende weken blijken. De uitgangspositie voor het openen van de scholen lijkt in elk geval allerminst ideaal: het aantal besmettingen is tot recordhoogtes gestegen afgelopen dagen, ondanks de lockdown.