Premier Mark Rutte (VVD) noemt het ‘spannend’, de start van zijn vierde kabinet. De cijfers brachten meteen al een tegenvaller. In de Eerste Kamer is het behelpen. In de Tweede Kamer zijn drie parlementaire enquêtes in aantocht. Politiek redacteur Eric Vrijsen verkent de eerste bommen langs de route voor Rutte IV.
Het kabinet-Rutte IV voert beleid op zeven speerpunten, zoals die zijn opgeschreven in het Regeerakkoord. Het streeft naar herstel van vertrouwen en wil de pijnlijke ervaringen van de vorige coalitie met de Toeslagenaffaire en de nasleep van de Groninger gasbevingen uitwissen. Het wil een ‘duurzame omslag’ om de klimaatverandering te dempen. Veiligheid wordt vooral worden vertaald in het tegengaan van ondermijning door de georganiseerde misdaad.
Lees ook dit omslagverhaal van Eric Vrijsen over Rutte IV: Hoe Kaag haar huid duur verkocht en Rutte zonder rem fietst
Verder wil het kabinet de kansenongelijkheid bestrijden door het onderwijsbudget te vergroten en door de arbeidsmarkt beweeglijker te maken. Streven naar welvaart is ook een doel, al wil het kabinet op het gebied van innovatie vooral doorgaan op de weg die Rutte III met het Nationaal Groeifonds en het topsectorenbeleid is ingeslagen. In de gezondheidszorg is het alle hens aan dek om het coronavirus te bestrijden en op de langere termijn de ‘pandemische paraatheid’ te vergroten. Het laatste speerpunt is europeanisering: het kabinet wil een voortrekkersrol spelen in Brussel om allerlei maatschappelijke problemen te kunnen oplossen op een hoger niveau, dat van de Europese Unie.
Kabinet-Rutte IV loopt over van ambities
Premier Mark Rutte (VVD) herhaalde op de dag van de beëdiging nog maar eens dat zijn kabinet overloopt van ambities. ‘Spannend’ noemde hij het uit de startblokken komen, ook al was het voor hem inmiddels de vierde keer.
Rutte heeft veel bewindslieden – in totaal twintig ministers en negen staatssecretarissen – en weinig tijd. Door de lengte van de kabinetsformatie en doordat de volgende Tweede Kamerverkiezingen toch echt in het voorjaar van 2025 moeten zijn, heeft Rutte IV slechts drie jaar om zijn plannen waar te maken. Dat wordt inderdaad spannend.
Naast het uitvoeren van de afgesproken maatregelen, moeten de bewindslieden reageren op nieuwe ontwikkelingen. Franc Weerwind (D66) werd in zijn eerste uren als minister voor Rechtsbescherming meteen even apart genomen door een ernstig kijkende topambtenaar: ‘Mijnheer de minister, wij moeten u iets melden. In een penitentiaire inrichting in Rotterdam is een oproer uitgebroken.’ Later die dag sprak Weerwind tegenover journalisten zijn waardering uit voor zijn vakbekwame gevangenispersoneel dat het oproer snel had weten te bedwingen.
Deuk in het optimisme
Ernstiger waren de cijfers die op de eerste echte werkdag van het verse kabinet naar buiten kwamen en direct een deuk trapten in de optimistische verwachtingen rond het coalitieakkoord. De inflatie blijkt flink op te lopen, waardoor de koopkrachtverbetering er voor veel Nederlanders – gepensioneerden in het bijzonder – niet inzit.
Ook blijkt uit de berekeningen van het Centraal Planbureau dat het kabinet een zware wissel trekt op de toekomst: vanaf 2026 begint de nationale schuld flink te stijgen. Nu is die krap tussen de 50 en 55 procent van het bruto binnenlands product (dat wat de burgers en bedrijven samen in een jaar verdienen). Maar na Rutte IV loopt dat op tot 92 procent van het nationaal inkomen in 2060. Dit maakt de overheidsfinanciën extreem kwetsbaar voor rentestijgingen.
Het is voor Rutte ook een groot politiek risico. Hij leidt sinds 2006 de VVD en in zijn eerste jaren had hij het moeilijk. Rita Verdonk liep hem intern voor de voeten. Nadat hij met haar had afgerekend, wist Rutte geen focus te vinden. Op een zeker moment kreeg hij van drie invloedrijke VVD-fractieleden de wacht aangezegd. Het waren Johan Remkes, Halbe Zijlstra en Paul de Krom. In een indringend gesprek in het Leidse café Bruine Boon eisten ze dat Rutte zich nog maar op één ding ging concentreren: deugdelijke overheidsfinanciën.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?
Er ging iets fout