De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 viel tegen met ruim 50 procent. In grote steden als Amsterdam, Eindhoven en Den Haag lag de opkomst veel lager dan vier jaar geleden, in Rotterdam zelfs historisch laag (39 procent). Ook in veel kleinere gemeenten was de opkomst lager. Net als bij voorgaande raadsverkiezingen zijn lokale partijen populair bij de kiezer.
De stembussen voor de gemeenteraadsverkiezingen sloten woensdagavond 16 maart om 21.00 uur in 333 gemeenten. Bij deze verkiezingen kon net als bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 ook op maandag en dinsdag al worden gestemd.
Fors lagere opkomst in 2022 dan in 2018
Het idee achter die maatregel is dat het de opkomst zou kunnen verhogen en het met het oog op het coronavirus minder druk zou worden in de stemlokalen. Toch is de opkomst met bijna alle stemmen geteld zo’n 5 procentpunt lager dan vier jaar geleden: de gemiddelde opkomst is nu 50,3 procent. Dat was in 2018 nog 55 procent.
Lees ook de analyse van Eric Vrijsen: Verkiezingen bevestigen vertrouwenscrisis
In de hoofdstad Amsterdam was de opkomst aanzienlijk lager dan bij de vorige verkiezingen: 46 procent ten opzichte van 52 procent vier jaar geleden.
De PvdA heeft de meeste stemmen gehaald in Amsterdam en verslaat daarmee GroenLinks als grootste partij. De PvdA haalt 17,4 procent van de stemmen, GroenLinks komt uit op 14,8 procent van de stemmen. GroenLinks werd bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 nog met afstand de grootste (20,5 procent), terwijl de PvdA toen uitkwam op 10,7 procent.
De voorlopige uitslag in Amsterdam (lees verder onder de tweet):
De voorlopige uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen bij 83 procent van de getelde stemmen is bekend. ⤵️https://t.co/UEu8DsbCpy pic.twitter.com/TEV4QYbLvr
— Gemeente Amsterdam (@AmsterdamNL) March 16, 2022
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
In Rotterdam lag de opkomst op 38,9 procent van de kiezers. Vier jaar geleden was dat nog 46,99 procent. In Eindhoven lag de opkomst toen op 46,38 procent, ditmaal op 41,8 procent. In Den Haag bracht 43 procent van de kiezers zijn stem uit, lager dan de opkomst in 2018 toen 47,99 procent van de kiezers stemde.
Veel burgemeester reageren teleurgesteld op de lage opkomst. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb (PvdA) was er door teleurgesteld. In Almere, waar slechts één op de drie kiezers kwam opdagen, sprak waarnemend burgemeester Ank Bijleveld (CDA) van een schok.
De lage opkomst komt volgens een peiling van Ipsos doordat eenderde van de kiezers niet wist op welke partij te stemmen. Dat is twee keer zoveel als vier jaar geleden. Iets meer dan een kwart van de niet-stemmers liet de stembusgang aan zich voorbijgaan wegens een gebrek aan vertrouwen in de lokale politiek. Gemiddeld hebben kiezers wel meer vertrouwen in lokale dan in nationale politiek.
Lokale partijen opnieuw populair, Leefbaar Rotterdam weer de grootste
Lokale partijen zijn opnieuw populair bij de kiezer. In 2010, 2014 en 2018 waren de lokale partijen ook het grootst. Volgens een exitpoll uit Rotterdam blijkt dat Leefbaar Rotterdam er met afstand de grootste is geworden: 21,2 procent van de kiezers zou op de partij hebben gestemd.
De voorlopige uitslag in Rotterdam (lees verder onder de tweet):
In andere gemeenten kunnen de lokale partijen, soms bij elkaar opgeteld, tot soortgelijke percentages komen. In 2018 konden de lokale partijen op 28,65 procent van de stemmen rekenen. De grootste landelijke partij was toen de VVD met 13,5 procent.
Kiezer op lokale partij is vaak ouder en minder hoogopgeleid
Docent en onderzoeker Simon Otjes van de Universiteit Leiden en het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen in Groningen onderscheidt zeven karakteristieken in de bonte waaier aan lokale partijen (zie de infographic ‘Identiteit).
Volgens kiezersonderzoek in 2018 zijn kiezers van lokale partijen in vergelijking met kiezers van landelijke partijen ‘over het algemeen wat ouder, minder vaak hoogopgeleid, hebben minder interesse en vertrouwen in landelijke politiek, ervaren vaker gevoelens van regionale achterstelling, en hebben minder binding met Europa’.
Gemeenteraad vertegenwoordigt burger en bepaalt het beleid
Als hoogste bestuursorgaan in de gemeente vertegenwoordigt de raad de bewoners. De raad bepaalt het beleid en ziet toe op uitvoering ervan door burgemeester en wethouders. De raad houdt zich ook bezig met de gemeentelijke begroting en met zaken als verkeer en milieu, zorg, cultuur en sport. De raadsleden worden verondersteld contact te houden met de inwoners.
Voorafgaand aan de stembusgang bleek uit onderzoek dat de oorlog in Oekraïne weinig invloed had op de keuze van de kiezer. Bijna de helft van de kiezers vond voorafgaand aan de verkiezingen betaalbare huisvesting het belangrijkst. Het thema staat hoger op de agenda dan in 2018, bleek uit een peiling van I&O Research afgelopen februari. Als altijd leven veiligheid, misdaad en de openbare orde bij de kiezer, net als de leefbaarheid van de buurt. Over werkgelegenheid en economie maakte de kiezer zich minder druk dan in 2018.