Hoe BBB aanhaakt bij al bestaande chauvinisme op het platteland

De partij die dit voorjaar de grootste van het land werd, BoerBurgerBeweging, bestaat bijna vier jaar. Maar haar ‘plattelandschauvinisme’ heeft veel oudere culturele wortels.

Groen Zwart – Texels in het hart. Het lijkt een lokale VVV-slogan als alle andere. Zelfde laken een pak als:

Goeree Overflakkee: mijn eiland!

Doe het in Dronten.

Oldenzaal: de glimlach van Twente.

Harlingen heeft Wad.

Enzovoorts. Maar nee. Juist die Texelse slogan is bijzonder. Hij gaat al langer mee dan veel andere lokale slogans en is daarom een begrip onder etnologen. Voor onderzoekers van ‘alledaagse’ cultuurverschijnselen is de Texelse slogan een vroeg voorbeeld van wat zij vanaf de jaren negentig de ‘creatieve constructie van het eigene’ gingen noemen. Een snel groeiend aantal uitingen, buiten de grote steden en de Randstad, van een verschijnsel dat zich het beste laat omschrijven als: plattelandschauvinisme.

‘Eigen’ lokale en regionale feesten en dito tradities: nieuwe, herontdekte of oude die intenser dan ooit werden beleefd – de Paasvuren in Oost-Nederland werden groter dan ooit. ‘Eigen’ streekproducten ook. ‘Eigen’ slogans, vlaggen en volksliederen, ‘eigen’ festivals en eigen bands in de ‘eigen’ streektaal.

Regionale historische verenigingen bloeiden als nooit tevoren. Allemaal voorbeelden van de oplevende beleving van een ‘eigen’ regionale identiteit, die het contrast zocht met de stad en de Randstad. De boodschap was: zo gejaagd en anoniem als het leven dáár is, zo gemoedelijk en sociaal is het platteland met zijn noaberschap.

Jaren negentig waren vruchtbaar voor het plattelandschauvinisme

Vooral de jaren tachtig en negentig waren vruchtbare jaren voor dit plattelandschauvinisme. Typerend is het gigantische succes van het Achterhoekse muziekfestival Zwarte Cross. Begonnen in 1997 als een motorcross-met-lokaalrockbandje voor duizend toeschouwers, groeide het razendsnel uit tot het Lowlands van het regiogevoel. Met ‘de gemoedelijke sfeer van het boerenleven’ en excessief Grolsch-gebruik. Al snel onderhielden koelwagens een pendeldienst tussen het festivalterrein in Lichtenvoorde en de brouwerij in Enschede.

Aan zo’n positief ‘streekgevoel’ bleek behoefte. Ook de populariteit van streektaalprogramma’s van regionale omroepen getuigt daarvan. De omroepen speelden een belangrijke rol in de creatie en promotie van het streekgevoel. Lokale politieke partijen werden plaatselijk invloedrijker dan ooit.

Etnologen interpreteerden het verschijnsel als een reactie op Europese eenwording en culturele homogenisering van Nederland zelf. Gemeentelijke herindelingen bijvoorbeeld, bleken steevast het lokale chauvinisme aan te jagen. ‘Constructie van het eigene’ was een poging om iets waardevols dat in de ogen van streekbewoners verloren ging, te behouden. Tegen de moderne tijd in.

Het plattelandschauvinisme heeft onmiskenbaar iets nationalistisch

Onderzoekers spraken van de ‘verstreking van streken’ en de ‘vernederlandsing van Nederland’. In een land met een taboe op nationalisme had het plattelandschauvinisme inderdaad onmiskenbaar iets nationalistisch. Wij zijn het échte Nederland. Maar het was gemoedelijk nationalisme – regionalisme.

De meeste wetenschappelijke literatuur over de opmars van het ‘streekeigene’ is twintig, dertig jaar oud, leert een blik in de bibliotheek van het Meertens Instituut, dat ‘het alledaagse leven in de samenleving’ onderzoekt. Maar de inzichten van toen zijn weer actueel. Want is dat plattelandschauvinisme achteraf niet de culturele voorbode van BBB?

Het is waar dat de opleving van regionale identiteit ook commerciële trekjes had. Je kon met gemoedelijk plattelandsgevoel ‘streeckproducten’ verkopen en toeristen trekken. Het is ook waar dat BBB’ers van het eerste uur commerciële types zijn. Mede-oprichter Wim Groot Koerkamp – van het Deventer marketingbureau ReMarkAble – wilde ooit een Partij voor het Platteland oprichten, die het imago van het platteland moest verbeteren én de verkoop van streekproducten stimuleren.