De Utrechtse Statenleden Sjors Nagtegaal (ex-PVV), Stefan Berlijn (ex-JA21) en Michiel Fiscalini (ex-JA21) stappen per direct uit hun partijen en richten UtrechtNu! op. Ook het Utrechtse gemeenteraadslid David Bosch (ex-PVV) sluit zich aan bij de nieuwe lokale partij. EW sprak als eerste met de Statenleden over de oprichting van hun nieuwe partij.
De Statenleden, die het op persoonlijk vlak al goed met elkaar konden vinden, merkten van elkaar dat ze ontevreden waren over de gang van zaken binnen hun partijen. Kort daarna ontstond het idee voor een eigen, lokale partij. Nagtegaal en Bosch bedachten een naam en logo, waarna ze zeiden: ‘Zullen we het maar gewoon doen?’ Op 11 oktober treedt de nieuwe fractie van drie Statenleden voor het eerst aan als UtrechtNu! in de Provinciale Staten van Utrecht.
De oprichters van UtrechtNu! zijn geïnspireerd door de ‘Leefbaar’-partijen die in de jaren negentig opkwamen. Eén van de meest succesvolle lokale variant was toen Leefbaar Utrecht, een partij die in 2001 met negen zetels in de gemeenteraad kwam. UtrechtNu! wil de constructieve, pragmatische houding van deze geestelijke voorloper uitdragen. Bosch miste dit realisme bij de PVV, die hij als te eendimensionaal en zwart-wit ziet. UtrechtNu! wil het grijze gebied van het compromis opzoeken om een brede, Utrechtse volkspartij te worden.
Provincies en gemeenten kunnen PVV ‘geen reet schelen’
Nagtegaals familiewortels liggen al eeuwen in Utrecht. Na lid geweest te zijn van de JOVD en de VVD, sloot hij zich in 2017 aan bij de PVV. Hij hoopte via de PVV het verschil te kunnen maken voor Utrecht. Maar gaandeweg botsten zijn principes steeds meer met de koers van PVV-leider Geert Wilders. Bovendien nam zijn ontevredenheid over de werkwijze van de partij toe: ‘De Provinciale Staten zijn voor de PVV alleen van belang bij het kiezen van Eerste Kamerleden. Voor de rest kan het ze geen reet schelen.’
Nagtegaal ziet dat elke PVV-fractie autonoom opereert, zonder onderlinge afstemming. Als voorbeeld noemt hij dat de fractie in Almelo pleit voor een autovrije binnenstad, terwijl de Utrechtse fractie voor meer auto’s in de stadskern is. ‘Eigenlijk is het een wonder dat het zolang goed blijft gaan,’ aldus Nagtegaal. Nagtegaal en Bosch voel zich aan hun lot overgelaten en kiezen nu voor een nieuwe partij: ‘We willen een brede, lokale Utrechtse partij zijn.’
Landelijke partijen werken belemmerend voor provinciale afdelingen
De Statenleden leggen enkele punten bloot die het functioneren op provinciaal niveau bemoeilijken. Ze merken dat landelijke partijstandpunten worden gelieerd aan lokale afdelingen, ook als kwesties daar niet spelen. Zo speelt het belangrijke PVV-standpunt over migratie minder in de provincie. Een ander voorbeeld is de vierde aanvliegroute van Schiphol, waar de Utrechtse fractie van JA21 tegen is, terwijl de Tweede Kamerfractie volop stelling neemt voor uitbreiding van de luchtvaart. Met UtrechtNu! kunnen de Statenleden hun eigen standpunten bepalen en zijn ze verlost van die van de landelijke partijen waarvan zij lid waren.
Verder is de interne werkwijze van hun voormalige partijen een gemeenschappelijk pijnpunt voor de Statenleden. Fiscalini ziet dat veel wordt bepaald door een klein groepje binnen JA21 en dat er niet veel ruimte is voor afwijkende meningen. Maar Fiscalini, sinds 2020 Statenlid voor achtereenvolgens FVD en JA21, zegt geen inhoudelijke problemen te hebben met zijn vorige partij. Hij wil ‘niet met modder gooien’ en de partij netjes verlaten. Berlijn en Fiscalini gaven vorige week aan het landelijk bestuur van JA21 te kennen uit de partij te stappen, enkele weken nadat ze in een eerder gesprek hun onvrede hadden geuit.
Af van het juk van partijdiscipline
Met een lokale, provinciale partij willen de Statenleden af van het juk en de standpunten van de landelijke partijen, zodat ze ‘volop kunnen gaan voor Utrecht’. Overigens zijn er al drie lokale partijen in de Utrechtse gemeenteraad. Maar UtrechtNu! is de enige lokale Utrechtse partij die op provinciaal niveau wordt vertegenwoordigd.
Fiscalini miste bij JA21 een beginselprogramma. UtrechtNu! heeft wel zo’n programma, waarin vier kernprincipes staan: (keuze)vrijheid, verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid en gemeenschapszin. Naast deze principes ‘is pragmatisme de leidraad’ van de partij: ‘Flexibel opstellen om in te spelen op veranderende omstandigheden.’ Daarnaast richt de nieuwe partij zich ook op ‘een brede herwaardering van sociale cohesie en gemeenschapszin’. Hierbij wil de partij een aanpak die van onderaf komt.
Bredere onrust binnen JA21 en PVV
Het opstappen van de Statenleden past in de recente trend van interne onrust bij JA21 en de PVV. Nagtegaal verwacht niets te horen van zijn voormalige partij: ‘Het zijn een soort van Jehova’s getuigen, vertrekkende PVV’ers worden geschuwd.’ PVV-Kamerlid Lilian Helder stapte recent over naar BBB en Harm Beertema kondigde aan te stoppen uit onvrede over zijn plaats op de kandidatenlijst.
Wilders waarschuwt: ‘Zonder PVV is een strenger asielbeleid onmogelijk’Ook binnen JA21 is het al lange tijd onrustig. Fiscalini zegt dat het vertrek hem bij JA21 wellicht niet dank zal worden afgenomen, zeker omdat het verkiezingstijd is. Twee van de drie Tweede Kamerleden stapten over naar BBB en evenveel Europarlementariërs stapten uit de partij. Ook drie JA21-fractieleden bij de waterschappen stapten over naar BBB. Het is voor het eerst dat Statenleden van JA21 om politieke redenen uit de partij stappen. JA21 staat in de meest recente peiling van Maurice de Hond op één zetel, de PVV op negentien.
Eerste electorale uitdaging in 2026
Het verwijt opportunistisch te zijn, wijst Fiscalini resoluut af: ‘Als we opportunistisch zouden zijn, hadden we wel aangeklopt bij Omtzigt of BBB in plaats van een lokale partij uit het niets op te bouwen.’ De Statenleden zijn bezig UtrechtNu! bij de notaris te registreren en willen een ledenpartij worden. De eerste electorale uitdaging voor UtrechtNu! ligt in 2026, wanneer ze hopen mee te doen aan de gemeenteraadsverkiezingen in Utrecht stad. Tot dan zijn ze in elk geval met drie zetels even groot als de PvdA, Partij voor de Dieren en ChristenUnie in de 49-zetels tellende provincieraad van Utrecht.