Veel veehouders zitten met overvolle mestputten. Het overschot kan in 2026 oplopen tot 80 miljoen kilo stikstof. Dat zijn zo’n 400.000 vrachtwagens vol mest. Valt dit hoofdpijndossier nog op te lossen?
Nederlandse boeren worstelen nu vooral met de Europese mestregels. In deze tijd van het jaar rijden boeren mest van hun dieren uit over het land. Zo voorzien ze hun akkers van stikstof en fosfaat, waardoor gewassen en gras beter groeien. Maar van de Europese Commissie mogen Nederlandse boeren niet langer profiteren van de zogeheten derogatie, een uitzonderingspositie waarbij ze meer dierlijke mest mochten gebruiken dan hun Europese collega’s.
De reden: de verslechterde waterkwaliteit. Komt er te veel dierlijke mest in de bodem, dan spoelt er mest weg naar het grondwater of nabijgelegen sloten. Sinds 2023 bouwt Nederland de derogatie af, tot in 2026 alle voordelen zijn verdwenen.
Daardoor zitten vooral melkveehouders met overvolle mestputten. In 2022 was er een mestoverschot ter grootte van 15 miljoen kilo stikstof, meldde het Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM). Dat overschot kan oplopen naar bijna 80 miljoen kilo stikstof in 2026. Dat zijn zo’n 400.000 vrachtwagens vol mest. Voor driekwart daarvan is in Nederland geen plek.
Boeren die hun mest willen afvoeren, zijn gemiddeld al snel 30.000 euro per jaar extra kwijt, blijkt uit een snelle berekening van NCM. Het centrum benadrukt wel dat er grote verschillen tussen boeren zullen zijn. Een andere kostbare optie is minder dieren houden. Daarom is volgens sommigen het schrappen van de derogatie een maatregel om indirect de veestapel te laten krimpen.
Kunstmest wel toegestaan
Wat dit dossier nog ingewikkelder maakt, is dat Nederlandse gewassen wel voldoende stikstof nodig hebben om te groeien. Om bijvoorbeeld gras of aardappelen te laten groeien, kopen boeren daarom alsnog kunstmest in. Zij mogen van de EU wel kunstmest gebruiken, dat een andere samenstelling heeft dan dierlijke mest. Boeren kunnen ook hun dierlijke mest bewerken zodat er een kunstmest-vervanger ontstaat, maar dat mag niet van Brussel.
Een ander hoofdpijndossier voor boeren is het stikstofbeleid. Nederland moet de uitstoot bij natuurgebieden drastisch verminderen. Dat raakt de boerensector. Piekbelasters rondom natuurgebieden kunnen zich vrijwillig laten uitkopen. Maar onlangs bleek dat de maatregelen van provincies en het demissionaire kabinet onvoldoende zijn om de stikstofdoelen te halen. Boeren maken zich bovendien zorgen over de onlangs aangenomen Natuurherstelwet. Er wordt nog uitgezocht wat de impact van deze Europese wet op de boerensector zal zijn.
Ondanks alle onzekerheden in de sector verwacht brancheclub LTO voorlopig geen grote boerenprotesten in Nederland.