PVV-leider Geert Wilders bepaalt de politieke stemming. Dit doet hij met tweets op X en een paar quotes voor de media waarin hij impliciet dreigt met een kabinetscrisis. De nieuwste ophef sinds 7 oktober bewijst dat weer.
Geert Wilders heerst in zijn PVV zonder tegenspraak, en past die strategie ook toe in het publieke domein. Zijn uitingen in de media en op X komen neer op eenrichtingsverkeer. Wilders zendt wel, maar communiceert amper. De rol van de media in de parlementaire democratie krijgt langzaam maar zeker een andere vorm als gevolg van de methode van het langstzittende Kamerlid.
Wilders is voor de media lastiger te benaderen dan andere Kamerleden. Hij wordt ook in het beveiligde Kamergebouw voortdurend bewaakt en beweegt zich met die beveiligers door de gangen. Hem aanspreken, laat staan aan zijn jasje trekken, is er amper bij. Interviews geeft hij voornamelijk in verkiezingstijd.
Wel is er een wekelijks ritueel, opgevoerd door Wilders en de parlementaire pers. Op dinsdag begint de Kamervergadering om 14.00 uur met het mondelinge vragenuur. Wilders is er zelden bij, zoals meer Kamerleden. Om 15.00 uur beginnen de stemmingen over wetsvoorstellen en moties. Daar moeten alle leden bij zijn. Tegen 14.00 uur verzamelt de parlementaire pers zich bij de liften, waar Wilders uitkomt en hij – als hij het nut ervan inziet – de pers te woord staat.
De coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB is verre van een vriendenclub. De laatste weken pakken Wilders’ woorden bij de liften telkens uit als een dreigement aan zijn coalitiepartners. Omstuwd door verslaggevers, camera’s en microfoons, spreekt hij zijn tevoren goed doordachte teksten uit. De leider van de grootste partij mocht geen premier worden, maar heeft in de Kamer meer macht. EW noemde hem in 2008 al de dompteur van het Binnenhof. Dat is hij nog steeds.
Opstootje
De laatste tijd richt de strateeg zich op dinsdagmiddag voornamelijk op asiel. Zijn partij ziet een strenger asielbeleid als hoofddoelstelling voor het eerste kabinet met daarin de PVV. Hoe moet de beoogde beperking van de instroom worden bereikt? Door een noodwet, die wijziging van de Vreemdelingenwet mogelijk maakt zonder bemoeienis van het parlement? Of via een spoedwet, die door beide Kamers moet worden geaccordeerd?
Wilders dreigt in zijn wekelijkse opstootje bij de liften dat hij per se de noodwet wil, en wijst op de afspraken van coalitie en kabinet erover. Aan de vereiste ‘dragende motivering’ hecht hij niet. NSC, de regeringspartij van ‘goed bestuur’, juist wel. De partij van de zieke Pieter Omtzigt bewandelt liefst de route van de spoedwet. De spanning tussen de regeringspartijen voedt al weken speculaties over een kabinetscrisis.
De media op de gang zijn een handig instrument voor Wilders. Een foto van een persmoment siert zijn pagina op X. Op dat medium is hij uiterst actief. Gaat het niet om asiel, dan wel om Israël, dat hij hartgrondig steunt in de oorlog met Hamas en Hezbollah. Afgelopen weekend versloeg hij op X zijn reis naar zijn Italiaanse vrienden van de Lega Nord.
Wilders’ teksten over asiel komen meestal neer op de waarschuwing dat zijn wil wet moet worden. Zo niet, dan sluit hij een kabinetsval niet uit. Hij zegt het anders: ‘Ik ben natuurlijk altijd bereid om te praten, en ik hoop dat we eruit komen. Maar dan moet er heel wat gebeuren. Zonder noodknop wordt het een moeilijk verhaal voor ons. Ik weet niet of we dan nog heel lang vrolijk doorgaan.’
Eigen moment
Zeggen dat een kabinetsval ophanden is, doet hij niet. Maar hij wijst erop dat premier Dick Schoof het mis heeft wanneer die zegt dat er nog geen besluit is genomen. ‘Er is wel degelijk een besluit genomen, zowel in het Hoofdlijnenakkoord als in het Regeerprogramma. En dat programma is in elk geval iets van het kabinet zelf.’
Hoofddocent politiek en communicatie aan de Universiteit van Amsterdam Bert Bakker ziet hoe Wilders strategisch opereert door schaarste te scheppen. ‘Het is met zo veel partijen lastig om als politiek leider aandacht te krijgen. Hem lukt dat wel, en hij is rolvast. Hij regisseert zijn eigen moment. Dan zet hij de toon en kan iedereen er de hele week over praten,’ zegt Bakker (39).
De methode-Wilders wekt bewondering bij voormalig D66-spindoctor Roy Kramer. Hij noemt de PVV-leider een meester in communicatie op X. ‘Hij is kort en duidelijk,’ zei hij vrijdag 4 oktober in Trouw. Eindeloos probeerde Kramer de D66’ers te leren eveneens kort en begrijpelijk te communiceren.
Bakker ziet wel een nadeel aan de methode. ‘Het gaat bij Wilders telkens om de politieke procedure, amper over de inhoud. Het draait om de stabiliteit van het kabinet en wat er wordt besproken, maar de feiten rond de noodwet sneeuwen onder. Wilders kan ook onder zijn eigen voorwaarden weglopen. Als journalistiek zou je de leider van de grootste partij ook uitgebreid moeten kunnen ondervragen. Dat is de rol die media in de democratie spelen. Het biedt kiezers kans hun stem goed te evalueren. Maar Wilders biedt die kans niet,’ zegt Bakker.
Toon gezet
Als een journalist Wilders erop wijst dat de ‘dragende motivering’ voor de noodwet ook een afspraak is waaronder Wilders’ handtekening staat, reageert hij dat de journalist blijkbaar namens NSC spreekt. Volgens Wilders is het zonneklaar dat er een asielcrisis is en de noodwet dus toepasbaar. Of hij de stekker uit het kabinet trekt? Wilders wendt zich na die vraag tot een andere journalist. Er staan er genoeg. De toon is weer gezet.
De methode-Wilders doet denken aan die van zijn leermeester Frits Bolkestein (VVD), die in de jaren negentig hamerde op een strenger asielbeleid en er veel aandacht mee trok. Net als Wilders scoorde hij in de peilingen. Maar het beleid werd pas strenger onder PvdA-staatssecretaris Job Cohen (1998-2001).
‘Halsema mag mee’
Hoe PVV-leider Geert Wilders ophef creëert bleek maandag 7 oktober. Hij trok de aandacht naar zich door een tweet over de pro-Palestijnse demonstratie in Amsterdam op korte afstand van de herdenking op de Dam van de aanval van Hamas op Israël een jaar eerder.
De pro-Palestijnse demonstranten trokken op richting Dam waarop de politie ingreep.
‘Het land uit met dat tuig. En Halsema mag mee,’ schreef Wilders op X. Later eiste hij voor de NOS-camera het ontslag van de burgemeester van Amsterdam. Maar de Kamer heeft geen bemoeienis met burgemeestersbenoemingen.
Goed gehandeld
Halsema zou volgens Wilders de tegendemonstratie op de herdenkingsdag niet hebben mogen toestaan. Collega-burgemeesters, premier Dick Schoof en politici namen het daarop op voor Halsema. Ze had volgens hen goed gehandeld.
In Den Haag ging het vervolgens de hele dag over de door Wilders gecreëerde ophef. De PVV-leider suggereerde ook dat Halsema antisemitisme had gefaciliteerd.
De burgemeester reageerde dezelfde dag nog dat de pro-Palestijnse demonstratie wettelijk binnen zicht- en gehoorafstand moet. Tegen de gemeenteraad van Amsterdam zei ze woensdag dat ze zich het verwijt van het faciliteren van antisemitisme niet laat aanleunen. Zeker niet van lieden die, aldus Halsema, zelf Marokkanen en moslims discrimineren.