In 1994 voltrok zich in het Afrikaanse Rwanda een genocide op tussen de 500.000 en 1 miljoen Rwandezen. Vier jaar later vluchtte Joseph Mpambara naar Nederland en vroeg asiel aan.
In 2006 werd hij gearresteerd op verdenking van genocide, oorlogsmisdaden en marteling. Hij zou onder meer leiding hebben gegeven aan de moorden in een kerk vol mensen. Na een ingewikkelde procedure gaf de rechtbank hem in 2009 twintig jaar voor foltering. Het Hof veroordeelde hem tot levenslang voor oorlogsmisdrijven en folteringen.
Getuigenverklaringen rammelen
Gevangenispastor Marijke Ameling wendde zich tot het Project Gerede Twijfel onder leiding van rechtspsycholoog Peter van Koppen, hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. De onderzoekers – zeven studenten onder leiding van hoogleraar Van Koppen en dr. Annelies Vredeveldt – analyseerden vanaf 2015 het dossier en spraken met deskundigen en betrokkenen. Zij ontdekten dat de verklaringen van de getuigen rammelen en deels zijn ‘ingestoken’ door haatgevoelens van vooral Tutsi’s tegen Hutu’s.
Volgens de auteurs van Een Rwandees kaartenhuis (Boom Criminologie) ontbreekt deugdelijk bewijs voor de veroordeling tot levenslang. Er was geen sprake van onafhankelijk onderzoek. De Rwandese autoriteiten hebben het Nederlandse onderzoeksteam ‘bij de hand genomen gedurende het hele onderzoek’. Het lijkt erop ‘dat Nederland zeer naïef is geweest in het strafrechtelijk onderzoek’. Bovendien liet de advocaat van Mpambara steken vallen. Het dossier was veel te omvangrijk voor één raadsman en hij stelde geen kritische vragen.
Veilige haven voor oorlogsmisdadiger
De conclusie van de onderzoekers is dat de Nederlandse justitie zich voor het karretje heeft laten spannen van de Rwandezen. ‘Het lijkt erop dat de angst van Nederland om een oorlogsmisdadiger een veilige haven te bieden, de goede politieke banden met de huidige Rwandese regering en de hoeveelheid tijd en geld die het onderzoek heeft gekost, heeft bijgedragen aan de vastbeslotenheid om Josephs schuld te bewijzen.’
De huidige advocaat van Mpambara, Caroline Buisman, pleit voor herziening van de zaak.