De dubieuze dubbele petten van hoogleraren

Het was een stokpaardje van Toon van Hooijdonk. Toen hij in 2008 aantrad als buitengewoon hoogleraar zuivelkunde aan Wageningen University, legde hij in zijn oratie omstandig uit hoe gezond melk wel niet is. En acht jaar later toonde hij zich in zijn afscheidsrede erg bezorgd over de toenemende mate waarin al die ellendige frisdranken in plaats van melk werden geconsumeerd. De professorale preoccupatie viel wel te begrijpen. Van Hooijdonk was directeur bij Campina en zijn leerstoel werd gefinancierd door de Nederlandse Zuivel Organisatie, de lobbyclub van melkboeren.

Bij het aantreden van Van Hooijdonk wees de Volkskrant op diens academische ongeloofwaardigheid. Het was immers een duidelijk geval van ‘Wij van WC-Eend adviseren WC-Eend’. Deze kritische noot stond in een interessant onderzoeksverhaal waaruit bleek dat bijna een kwart van de hoogleraren in Nederland werd betaald door bedrijven en stichtingen. De universiteiten toonden zich niet erg scheutig met het verstrekken van informatie over deze externe financiering, en voelden ook weinig voor het vermelden van de nevenfuncties van hun hooggeleerd personeel.

Externe partijen financieren liefst 1.178 leerstoelen

De toenmalige minister van Onderwijs reageerde op het Volkskrant-artikel van 12 april 2008. Ronald Plasterk (PvdA) liet weten het wenselijk te achten dat burgers op de hoogte werden gesteld van mogelijke belangenverstrengeling in de academische wereld. Hij vroeg de universiteiten met klem inzicht te verschaffen in externe financiering en bijbanen en hij kondigde aan desnoods zelf maatregelen te nemen. Zijn behoefte aan transparantie werd niet bevredigd. Mede omdat een latere onderwijsminister, Plasterks partijgenoot Jet Bussemaker, het probleem niet zo zag en weigerde een landelijk register in te stellen.