Het valt voor BN’ers niet mee om rechts te zijn

Bekende Nederlanders doen graag mee met politieke en intellectuele modes. Zelfs de dwarse essayist en zelfdenker Karel van het Reve lukte het niet altijd om de verleiding te weerstaan, schrijft Roelof Bouwman.

‘Wij willen dat Den Uyl weer minister-president wordt. Daarom stemmen we dit keer lijst 2. Doet u dat ook?’

Nee, de advertentie die de PvdA aan de vooravond van de Tweede Kamerverkiezingen van 1977 in diverse dagbladen liet afdrukken, moest het níet hebben van de ietwat omslachtige tekst.

Gelukkig werd dat meer dan gecompenseerd door de illustratie. Het betrof een foto van premier en PvdA-lijsttrekker Joop den Uyl, omringd door een grote groep Bekende Nederlanders.

Zo’n beetje iedereen die er in 1977 toe deed, keek breed lachend in de lens. De vocalisten Willeke Alberti, Robert Long, Patricia Paay en Rob de Nijs. De theaterpersoonlijkheden Gerard Cox, Frans Halsema en Adèle Bloemendaal. Rijkshistoricus Loe de Jong. Schaakgrootmeester en columnist Jan Hein Donner. Dichter Cees Buddingh. Schrijvers Simon Carmiggelt, J. Bernlef en Dimitri Frenkel Frank.

Onderaan de advertentie stond ook nog eens een lange lijst namen van PvdA-gezinde BN’ers die de fotosessie kennelijk hadden gemist. Harry Mulisch, Willeke van Ammelrooy, Willem en Truus van Hanegem, Sonja Barend, Joke Bruijs, Rijk de Gooyer, Jules de Corte, Donald Jones, Jeroen Krabbé, Peter Schat, Arnold Heertje, Cees Nooteboom – er kwam geen eind aan. Allemaal riepen ze op om op Joop den Uyl te stemmen.

Van het Reve was een man wars van alle politieke en intellectuele modes

De, ook achteraf, meest verrassende naam in het PvdA-gezelschap is die van de scherpzinnige slavist en essayist Karel van het Reve (1921-1999). Vorige week verscheen zijn door historicus Willem Melching geschreven biografie, onder de titel De zelfdenker.

Niet voor het eerst wordt Van het Reve in het boek geportretteerd als een man die wars was van alle politieke en intellectuele modes. Dapper trotseerde hij de progressieve tijdgeest van zijn dagen.

Van het Reve was, in zijn eigen woorden, ‘voorstander van de NAVO, van de ondernemingsgewijze productie, van het zogenaamde kapitalisme dus, van de parlementaire democratie, van recht en orde, van de Mobiele Eenheid en van de vrijheid van meningsuiting’. Een dergelijke cocktail viel in de jaren zestig, zeventig en tachtig slecht in de smaak bij de spraakmakende gemeente.

Toch is Van het Reve – afkomstig uit een communistisch milieu – in elk geval tot 1990 op de PvdA blijven stemmen. In columns en interviews heeft hij dat weleens proberen uit te leggen (‘Ik wil de goede betrekkingen met mijn kinderen niet bederven’), maar daar werd de zaak niet veel helderder van. ‘Misschien moet ik me eens psychisch of sociologisch laten onderzoeken,’ verzuchtte hij in 1981.