Nederland kan asielinstroom niet aan: tijd voor noodwet?

Ook als er deze zomer geen buitenslapers zijn, gaat de asielinstroom de spankracht van Nederland te boven, schrijft Gertjan van Schoonhoven. Zie alleen al de enorme achterstand bij de IND. Tijd voor een noodwet die het recht op asiel even opschort?

De asielprognoses voor dit jaar waren al zorgelijk, en ze worden alleen maar zorgelijker. Niet 50.000 asielzoekers worden er over heel 2023 verwacht, maar – in het hoogste scenario – 76.000. Dat zou betekenen dat het aantal asielzoekers dat zich in Nederland meldt in twee jaar tijd ruim is verdubbeld. Het was de NOS die woensdag met de jongste prognose kwam, en de cijfers zijn niet tegengesproken.

Premier Mark Rutte bevestigde ze vrijdag in feite, na afloop van de wekelijkse ministerraad. ‘Met deze aantallen kan ik niet garanderen dat er deze zomer niemand meer in het gras hoeft te slapen,’ zei Rutte.

Daar was het weer: het gras van Ter Apel. Preciezer: het gras voor de poorten van het aanmeldcentrum in Ter Apel. Sinds daar vorig jaar grote groepen asielzoekers onder erbarmelijke omstandigheden de nacht doorbrachten, is dat gras een soort beleidsmatige barometer geworden. Is het gras leeg, dan kan Nederland de aantallen aan. Brengen grote groepen asielzoekers er de nacht door, dan heeft Nederland een probleem.

Geen buitenslapers betekent niet dat Nederland zaakjes voor elkaar heeft

Dat is voor een belangrijk deel medialogica: pas als je een probleem kunt filmen, is het een probleem. Natuurlijk waren de toestanden bij het aanmeldcentrum van vorig jaar humanitair onverteerbaar, en hadden die grote impact op bijvoorbeeld de lokale gemeenschap. Maar het is een vergissing om te denken dat Nederland zijn zaakjes qua asiel goed voor elkaar heeft als er dit jaar géén buitenslapers zijn in Ter Apel.

Ook als het Nederland lukt deze zomer alle asielzoekers fatsoenlijk onderdak te bieden, is de impact van de weer hogere aantallen enorm. De achterliggende en min of meer onzichtbare ‘asielketen’, die bij wijze van spreken achter het gras van Ter Apel ligt, kon de aantallen al op geen enkele manier aan. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), die de asielaanvragen beoordeelt, zou eind 2023 naar verwachting al bijna 50.000 asielzaken achterliggen. Met de nieuwe aantallen wordt de omvang van deze ‘werkvoorraad’ alleen maar dramatischer.

Wie zich blindstaart op Ter Apel, ziet dieperliggende problemen niet

De situatie op het grasveld van Ter Apel bepaalt dus niet of Nederland de asielinstroom ‘aankan’. Wie zich blindstaart op dat grasveld, ziet de échte – dieperliggende – problemen niet, zoals een asielbureaucratie die al jaren op ontploffen staat. Die laat zien dat de asielcrisis slechts ten dele een ‘opvangcrisis’ is, zoals sommigen beweren. De crisis is wel degelijk ook een asielcrisis, omdat de aantallen de spankracht van Nederland verre te boven gaan.