Het vertrouwen in de monarchie is verder gedaald, blijkt uit nieuwe NOS-cijfers. Treurig genoeg wordt het aan de Koning zelf overgelaten om de monarchie op te kalefateren, schrijft Arendo Joustra. Alsof die er alleen voor hem is, en niet voor ons allen.
In 1992 beleefde koningin Elizabeth II haar annus horribilis. Dat jaar ging van alles mis rond het Britse koningshuis, met als dieptepunt de scheiding tussen prins Charles en Diana. Zou de monarchie al die crises wel overleven? Het vertrouwen daalde tot een dieptepunt.
Maar zie: Elizabeth hield stug vol en herwon in de decennia erna het respect van de Britten. Na haar overlijden vorig jaar september werd ze diep betreurd en stond de Britse monarchie weer stevig in haar schoenen.
Met dit voorbeeld voor ogen mag je verwachten dat ook de Nederlandse monarchie weer overeind zal krabbelen. Die heeft een flinke tik op de neus gehad en er zijn voldoende omstanders die, in plaats van dit te betreuren, het er nog eens lekker inwrijven – zonder veel na te denken over de gevolgen.
Coronatijd was voor Koning lastig vanwege gebrek aan contact
De Koning blijft ogenschijnlijk onaangedaan. Vorig jaar tijdens Koningsdag in Maastricht liet hij weten dat hij zich weinig aantrekt van peilingen, want die zijn van de korte termijn. Dat is in lijn met wat zijn moeder beweerde. Die zei geen populariteit na te streven, want die is vergankelijk. Terwijl een koningschap lang mee moet, in haar geval 33 jaar. Ongetwijfeld hoopt de Koning dat de lastige coronaperiode op de lange termijn naar de achtergrond verdwijnt en de peilingen positiever worden.
Die coronaperiode was niet alleen lastig omdat hij een paar beoordelingsfouten maakte, maar ook omdat hij gevangen zat in zijn paleis. Terwijl de Koning het moet hebben van contact met Nederlanders. Dat krijg je niet via schermgesprekken. Ook hier geldt het voorbeeld van Elizabeth II, die eens zei: ‘I have to been seen, to be believed’ – gezien worden om te worden geloofd. Zittend in zijn paleis kon de Koning niet zijn drieledige missie van aanmoedigen, verbinden en vertegenwoordigen geloofwaardig in praktijk brengen. Daarvoor moet hij de paleispoort uit: pressing the flesh, zoals Angelsaksische politici het handen schudden met het publiek noemen.
Nu corona voorbij is, is er voor de Koning slechts één weg vooruit: stug doorgaan met aanwezig zijn waar Nederlands iets te vieren hebben, of waar hij naast ze kan staan om ze te troosten. En ze bezoeken in al die wijken en bij al die organisaties waar politici nooit komen, tenzij er weer even verkiezingen zijn. Kortom: aanmoedigen, verbinden en vertegenwoordigen. Zijn goede humeur is hard nodig in dit chagrijnige land.
Luister de podcast Elke Week (tekst gaat hieronder verder) over 10 jaar koning Willem-Alexander:
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Koning maakte onbegrijpelijke misstappen in coronatijd
En ja, er zijn misstappen gemaakt in coronatijd en die zijn niet weg te poetsen. Ook niet na de nederige en misschien iets te zwaar aangezette excuses (never complain, never explain, zo luidt een andere stelregel van het Britse koningshuis: nooit klagen, nooit uitleggen). De misstappen zijn ook onbegrijpelijk. Juist als Nederlanders lijden, en dat deden ze door alle coronaregels, moet het koningshuis niet doen of zijn neus bloedt. Soms moet je geen uitzonderingspositie willen hebben of die willen claimen.
De Koning vroeg zijn adviseurs om tegenspraak, meldt hij in de podcast Door de ogen van de Koning. Hebben zij de Griekse herfstvakantie in 2020 onderschat? Of hebben ze hem gewaarschuwd, maar heeft hij hun raad in de wind geslagen?
Uiteindelijk heeft premier Mark Rutte de schuld, althans de verantwoordelijkheid, op zich genomen. De Koning is onschendbaar, en de minister hoort de klappen op te vangen, zo luidt de politiek formule. Maar de Koning is in de ogen van de Nederlanders als volwassen man natuurlijk ook zelf verantwoordelijk. Bij zijn inhuldiging op 30 april 2013 erkende hij dat ook met zoveel woorden: ‘Het feit dat de Koning geen politieke verantwoordelijkheid heeft, betekent niet dat hij geen eigen verantwoordelijkheid draagt.’
Hopelijk verdwijnt de coronaperiode naar de achtergrond
‘We hebben de foto’s nog’, dus de beelden van de misstap en vooral van de excuses zullen eindeloos worden herhaald. Maar je mag toch hopen dat het geëmmer erover een keer ophoudt. Iedereen maakt weleens fouten en als excuses zijn gemaakt, moet je ook kunnen zeggen: zand erover.
En dan maar hopen dat nieuwe, positieve gebeurtenissen over de coronatijd heen zullen schuiven. Zoals die er ook waren voor corona uitbrak. Neem het enthousiast ontvangen televisie-interview met Wilfried de Jong op de vijftigste verjaardag van de Koning in 2017, en zijn indrukwekkende toespraak op een lege Dam op 4 mei 2020 – al in coronatijd.
Vreemd om de Koning in zijn eentje te laten worstelen
Het lijkt alsof de Koning er alleen voor staat om het vertrouwen in de monarchie terug te winnen. Alsof de monarchie alleen van en voor hem is, en niet van ons allen. Net als bij andere instellingen die de democratie schragen – denk aan het parlement en de rechterlijke macht – zou dit in het belang van alle Nederlanders moeten zijn.
Waar zijn de steunpilaren van de monarchie? Vroeger had je hoogleraren als Coen Tamse (in 2021 overleden), Cees Fasseur (in 2016 overleden) en E.H. Kossmann (in 2003 overleden), die weleens in de bres sprongen voor de monarchie, en als historici het belang ervan voor Nederland haarfijn uiteen konden zetten. Hun vakbroeder Coos Huijsen deed het deze week nog in EW, maar verder blijft het vooral stil.
Premier Rutte en Raad van State blijven stil
Dat geldt helemaal voor de politiek. Premier Mark Rutte komt alleen in actie als hij iets moet verdedigen, en dat is nooit een goede gelegenheid voor een betoog over de waarde van de monarchie voor Nederland en de democratie. De laatste keer dat Rutte zich daarover roerde was in 2011, toen hij in een brief aan de Tweede Kamer zijn visie op het koningschap uiteenzette. Toen regeerde koningin Beatrix nog.
In de tijd dat Herman Tjeenk Willink vicevoorzitter van de Raad van State was, hield hij geregeld erudiete redevoeringen over uiteenlopende aspecten van de monarchie. Sinds hij in 2018 is opgevolgd door Thom de Graaf, blijft het van die kant stil. Wat wel enigszins is te begrijpen, aangezien De Graaf in 2000 als D66-leider een ondoordachte en geruchtmakende toespraak hield over de modernisering van de monarchie: de Koning, toen nog Koningin, moest uit zo’n beetje alle functies worden gezet, te beginnen uit de regering.
Laden…
Word abonnee en lees direct verder
Al vanaf €15 per maand leest u onbeperkt alle edities en artikelen van EW. Bekijk onze abonnementen.
Bent u al abonnee en hebt u al een account? log dan hier in
Verder lezen?
U bent momenteel niet ingelogd of u hebt geen geldig abonnement.
Wilt u onbeperkt alle artikelen en edities van EW blijven lezen?