Roelof Bouwman: Laten we eens ophouden met zeuren over polarisatie

Nederland, zei Frits Bolkestein in 1992, is een ‘zwakstroom-samenleving’: we hebben een ethische instelling en een ‘moreel zenuwstelsel’, waardoor we slecht zijn bestand tegen robuuste debatten. Die analyse is met al het geklaag over polarisatie actueler dan ooit, schrijft Roelof Bouwman.

Wie de aandrang voelt iets te berde te brengen dat door vrijwel iedereen direct wordt toegejuicht, heeft het in Nederland niet erg moeilijk. Een pleidooi tegen ‘de toenemende polarisering’ is altijd prijs.

Driekwart van de Nederlanders, zo bleek vorig jaar uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), maakt zich zorgen over polarisatie. Meningsverschillen over maatschappelijke kwesties zouden steeds groter worden en ook, zo meldde het SCP, ergeren we ons steeds vaker aan politieke debatten die worden ontsierd door ‘extreme uitingen’.

In linkse kring had polarisatie paar decennia geleden nog positieve klank

Waar zou onze hekel aan polarisatie toch vandaan komen? In linkse kring had het woord een paar decennia geleden nog een positieve klank. De PvdA hield er in de jaren zeventig zelfs een zogenoemde ‘polarisatiestrategie’ op na, ontwikkeld door partijprominent Ed van Thijn.

Wilden de linkse partijen in Nederland een meerderheid krijgen, zo was de achterliggende gedachte, dan dienden de kiezers in het politieke midden gedwongen te worden tot een keuze voor links of voor rechts. Om zo’n tweedeling te bereiken, was het nodig de politieke tegenstellingen zo scherp mogelijk neer te zetten.

De zaak werd zeer serieus genomen. Bij PvdA-leider Joop den Uyl ging de polarisatiestrategie zelfs door tot na zijn overlijden: voormalig CDA-premier Dries van Agt bleek in 1987 niet welkom op zijn herdenkingsbijeenkomst.