Hoe ziet een land eruit, waarin wat we tijdens het eerste debat van het kabinet ‘Schoof/Wilders’ zagen, de politieke norm wordt, vraagt Mark Thiessen zich af.
De radicaal-rechtse populist weet: zorg voor chaos en de democratie gaat wankelen.
De populist weet ook dat het hele systeem – de hele elite – de schuld krijgt van de onbestuurbaarheid waar hij voor zorgt. ‘Kijk dan,’ zegt hij, ‘Ik zei toch dat deze poppenkast niet werkt.’
Laat je hem toe in de macht, werk je met hem samen, dan zaagt hij daar verder aan de stoelpoten van het systeem. ‘Ik zei toch dat ze ons niet zouden accepteren,’ zegt hij dan, ‘Een heksenjacht!’
Zo creëert hij zijn eigen gelijk. En ligt de weg naar verdere radicalisering, polarisering en ondermijning helemaal open.
Zij die met hem samenwerken en hem macht geven, schenken hem de mogelijkheid zijn antipolitieke spel op een andere plek voort te zetten. Ze geven hem een nieuw spelbord waarop hij het spel kan verpesten.
Door het ijs zakken
Sommigen van hen zullen dit doen uit opportunisme. Sommigen met goede bedoelingen, maar met een verkeerde analyse.
Ze denken dat ze de scherpe kantjes eraf kunnen halen en vervolgens eindelijk die problemen kunnen aanpakken waar het volk al zo lang om vraagt.
Ze denken dat hij verandert, nu hij verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn woorden en beloftes, en voor het land.
Ze denken dat hij door het ijs zal zakken, nu hij zijn beloftes niet zal waarmaken.
Ze vergeten dat een radicaal-rechtse populist niet is zoals zij. Zijn verandering gaat maar één richting op: radicalisering.
Ze vergeten dat de reden waarom hij won nou juist was dat hij het tegenovergestelde is van hen. Dat wanneer hij dat verandert, hij zijn eigen nederlaag creëert.
Ze vergeten dat radicaal-rechtse populisten niet worden afgerekend op beleid, maar beloond worden voor het opkomen voor hun kiezers en hun standpunten.
Ze vergeten dat een radicaal-rechtse populist een ‘zero sum’-spel speelt. Dat het hem er niet om gaat dat hij wint, maar dat de tegenstander verliest. Dat iedereen verliest. Dat het systeem verliest. Dan pas kan hij winnen.
Onherstelbare schade
Onrust stoken tegen de macht, chaos creëren, opkomen en knokken voor zijn mensen en kiezers en voor hun standpunten – dat is wat de populist moet doen. Dat is wat hij zal doen, waar hij ook zit. Hij hoeft geen beleid te leveren, hij hoeft geen verantwoordelijkheid te nemen en zal dus ook niet op die zaken worden afgerekend.
De enige hoop die je kunt hebben, is dat het ooit ophoudt en dat mensen er genoeg van krijgen. In het buitenland zien we dat dat niet vanzelf gebeurt. Dat er op zijn best een hele tijd overheen gaat. En dat er in de tussentijd onherstelbare schade wordt aangericht.
Regeren met een radicaal-rechtse populist is niet ‘verantwoordelijkheid nemen’. Het is onverantwoord. Het bepaalt je. Verantwoordelijkheid nemen is het systeem beschermen tegen deze mensen. Verantwoordelijkheid nemen is je principes kennen en ze verdedigen wanneer ze onder druk worden gezet.
Nieuwe werkelijkheid
Gisteren, 4 juli, was het debat over de regeringsverklaring. Er kan veel over worden gezegd. Er kan veel worden geduid. Maar belangrijker is dat we vragen stellen. Dat degenen die dit mogelijk maken zichzelf vragen gaan stellen. Dat we gaan bedenken wat deze nieuwe werkelijkheid over ons zegt. En dat we ons voorstellen hoe deze nieuwe werkelijkheid eruit gaat zien.
Er zijn twee vragen die door mijn hoofd spoken.
Hoe snel en hoe lang is de weg naar beneden?
En hoe ziet een land eruit, waarin wat we gisteren zagen, de politieke norm wordt?