Het kiesrecht kon onze voorouders weinig schelen

Hebben we ons kiesrecht te danken aan een lange, bittere strijd? Welnee, van een brandend verlangen om te mogen stemmen was bij onze voorouders nauwelijks sprake, schrijft Roelof Bouwman.

Zoals gebruikelijk aan de vooravond van Tweede Kamerverkiezingen hebben we de afgelopen weken vaak horen zeggen dat het erg belangrijk is om te gaan stemmen. Al was het maar, zo wordt daar vaak aan toegevoegd, omdat voor het kiesrecht een jarenlange, felle strijd is gevoerd.

Wie op 15, 16 en 17 maart thuisblijft, pleegt als het ware verraad aan de generaties vóór ons die dit recht met veel bloed, zweet en tranen voor ons hebben verworven.

Groot deel bevolking was onverschillig over kiesrechtkwestie

Hoe zou het toch komen dat aan deze historische legende nog altijd zoveel geloof wordt gehecht? Het is in elk geval niet de schuld van de theoloog en historicus Gert van Klinken. Onder de titel Actieve burgers publiceerde hij in 2003 een doorwrochte, bijna zevenhonderd pagina’s tellende studie over de kiesrechtkwestie.

Zeker, de invoering van het algemeen mannenkiesrecht in 1918 en het vrouwenkiesrecht in 1919 sloot een jarenlange discussie af die Nederland hevig had beroerd. Maar het was, zo betoogt Van Klinken, niet een logische uitkomst van die discussie.

Om te beginnen niet omdat de kiesrechtkwestie een groot deel van de bevolking steeds onverschillig had gelaten. Van een brandend verlangen om kiezer te worden – tot 1918 was dat recht voorgehouden aan mannen die aan bepaalde (financiële) eisen voldeden – was bij niet-stemgerechtigde burgers nauwelijks sprake. Ook zagen veel burgers die wél mochten stemmen ervan af om zich als kiezer te laten inschrijven. Ze ontvingen dan geen oproep.

Kiesrecht was middel, geen doel

Bovendien gold voor de voorlieden van de grote politieke stromingen dat zij óf geen principiële voorstanders waren van algemeen kiesrecht, óf dat recht slechts beschouwden als een middel om een verder liggend, revolutionair einddoel te bereiken.