Koopkracht repareren moet, maar niet alleen door de overheid

Nare berichten over de koopkracht volgen elkaar in hoog tempo op. Tijd voor de overheid om daaraan op zeer korte termijn iets te doen. Maar energiebedrijven en vakbonden zijn ook aan zet, schrijft Jeroen van Wensen.

De energiebedrijven mogen als eerste aan de bak, door uit te leggen waarom de prijzen voor gas en elektra in Nederland veel hoger liggen dan in de rest van de Europese Unie. Zo bedraagt de kale gasprijs, geschoond van belastingen en netwerkkosten, 20 eurocent per kilowattuur, flink meer dan de Grieken, die met 14 cent op nummer twee staan. En fors meer dan het gemiddelde van 8 cent in de Europese Unie. Voor elektriciteit geldt hetzelfde: de Nederlander betaalt 55 cent, gemiddeld is het 20 cent in de EU.

De hoge gasprijs is ook een gevolg van de btw en energiebelasting die samen zo’n 8 cent per kilowattuur bedragen. Elektriciteit is momenteel veelal onbelast als gevolg van een tijdelijk belastingvoordeel.

Met dat gegeven in het achterhoofd moet de oproep van Eneco aan het kabinet om met een inkomensafhankelijke energiesubsidie te komen met de nodige achterdocht worden bekeken.

Misbruik van omstandigheden?

Toezichthouder ACM zegt al alert te zijn op misbruik van marktomstandigheden door energieleveranciers, maar het kan geen kwaad om grondig te laten uitzoeken of de energiemarkt wel naar behoren functioneert.

Dat is geen eenvoudig onderzoek, want de energiemix verschilt per land, de energiecontracten zien er qua termijn anders uit, de fiscale verschillen zijn groot, Frankrijk heeft een prijsplafond, en zo verder.

De vergelijking dringt zich op met de hypotheekrente, toen het Centraal Planbureau tot de conclusie kwam dat de hypotheekrente in Nederland structureel te hoog stond, onder meer als gevolg van een te beperkt aantal grote aanbieders – wat ook het geval is op de energiemarkt, waar Essent, Eneco en Vattenfall feitelijk de dienst uitmaken.

Compenseren lukt niet

Maar gedegen onderzoek met eventueel ferme conclusies helpt de burger nu niet verder. De boodschappen zijn duur, energie is duur, de lonen en uitkeringen zijn niet gestegen. De koopkracht kortom staat zwaar onder druk.

Het zal geen overheid lukken om haar burgers volledig te compenseren voor wereldwijd stijgende prijzen, want de rekening komt hoe dan ook terug bij de burger zelf – of bij diens kinderen.

Bovendien is compenseren lastig. Alle acht miljoen Nederlandse huishoudens geld geven, wordt al snel peperduur, en uitvogelen welke van de acht miljoen echt financiële hulp nodig hebben, en welke niet, is lastig. Om die helderheid te bereiken via de Belastingdienst of gemeente blijkt bijna onmogelijk.